HIV ပိုးကုိ ေၾကာက္ဖုိ႕ လိုပါေသးတယ္

HIV ပိုးကုိ ေၾကာက္ဖုိ႕ လိုပါေသးတယ္
ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္း ဒီဇင္ဘာလ (၁)ရက္ေန႕ဆုိရင္ ကမာၻ႕ ခုခံအားက်ဆင္းမႈေရာဂါ တုိက္ဖ်က္ေရးေန႕ (World AIDS Day) ကို က်င္းပေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ ဒီႏွစ္မွာလည္း My Health, My Right ဆိုျပီး လူတစ္ေယာက္အတြက္ က်န္းမာေရးဟာ အေျခခံအက်ဆံုး လူအခြင့္အေရးတစ္ရပ္ ျဖစ္တယ္ ဆုိတဲ့အသိကုိ လူထုၾကားထဲ က်ယ္က်ယ္ျပန္႕ျပန္႕ သိသြားေအာင္လို႕ ေဆာင္ပုဒ္သတ္မွတ္ထားပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ ဒီေရာဂါဟာ ဟုိးလြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္စုႏွစ္ေတြကဆုိရင္ လူေတြ အေတာ္ေလး အေျပာမ်ားျပီး စိတ္၀င္စားၾကတဲ့ ေရာဂါတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ HIV ဆုိတာ ကုလို႕မရဘူး၊ ျဖစ္ရင္ သိပ္ေၾကာက္စရာ ေကာင္းတယ္ ဆုိတာမ်ိဳး စိတ္ပူခဲ့ၾကတယ္။ ခုခ်ိန္မွာေတာ့ ဒီလုိစုိးရိမ္ပူပန္မႈေတြ၊ သတိထားမႈေတြက အထုိက္အေလ်ာက္ နည္းသြားျပီျဖစ္ပါတယ္။ သို႕ေသာ္လည္း ေရာဂါျဖစ္ႏႈန္းေတြက က်သြားျပီလား၊ အေသအေပ်ာက္ေတြ နည္းကုန္ျပီလားဆိုရင္ေတာ့ မဟုတ္ေသးပါဘူး။ အထိုက္အေလ်ာက္ က်ဆင္းသြားျပီဆုိေပမယ့္ ဒီေရာဂါဟာ ခုခ်ိန္ထိ အႏၱရာယ္အေပးဆံုး ေရာဂါတစ္ခုအေနနဲ႕ ရွိေနပါေသးတယ္။ WHO ရဲ႕ ထုတ္ျပန္ခ်က္အရေတာ့ ၂၀၁၅ ႏွစ္ကုန္အထိ ကမာၻေပၚမွာ HIV ပုိးရွိသူ ၃၆.၇ သန္း ရွိေနျပီး ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္း ပုိးကူးစက္ခံရသူအသစ္က ၂.၁ သန္း တုိးတုိးလာေနတယ္၊ ၁.၁ သန္းဟာ ဒီပုိးကူးစက္ခံရရင္းကတစ္ဆင့္ ေသဆံုးေနရတယ္လို႕ သိရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီပုိးဟာ အျပီးအပိုင္ ခ်ဳပ္ျငိမ္းမသြားေသးပါဘူး။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႕ တုိက္ထုတ္ရဦးမယ္။ လူေတြဆီ ထပ္မံမကူးစက္ဖို႕၊ ကူးစက္ခံရျပီးသူေတြ မေသဆံုးဖို႕ကုိ အမ်ားၾကီး ၾကိဳးစားရပါဦးမယ္။

လူအမ်ားစုဟာ HIV ဆုိတာ ၾကားဖူးလား၊ AIDS ဆုိတာ သိလားလို႕ ေမးလုိက္ရင္ ေခါင္းညိမ့္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီႏွစ္ခု ဘာကြာလဲ၊ ပိုးက ဘယ္လုိနည္းေတြနဲ႕ ကူးစက္သလဲ၊ ပုိး၀င္သြားရင္ ဘယ္လုိလုပ္ရမလဲ စသျဖင့္ အေသးစိတ္အခ်က္အလက္ေတြကုိေတာ့ မသိၾကတာ မ်ားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႕ ဒီလိုအေျခခံက်တဲ့ အခ်က္ေတြကုိ မသိေသးတဲ့သူေတြအတြက္ ေရးျပလိုပါတယ္။

၁။ HIV ဆုိတာ ဘာလဲ … AIDS ဆုိတာ ဘာလဲ

HIV ဆုိတာ Human Immunodeficiency Virus ကူးစက္အားက်ဆင္းေစေသာ ေရာဂါပုိးျဖစ္ျပီး အဓိကအားျဖင့္ အကာအကြယ္မဲ့ လိင္ဆက္ဆံတာ၊ ပုိးရွိတဲ့ေသြးနဲ႕ ထိေတြ႕မိတာ၊ သြင္းမိတာ၊ မိခင္က သေႏၶသားကို ကူးတာ၊ မသန္႕ရွင္းတဲ့ ေဆးထုိးအပ္ေတြ သံုးမိတာ၊ စတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြေၾကာင့္ ကူးစက္ႏုိင္ပါတယ္။ အဲဒီလို ပုိး၀င္သြားျပီး လူက တျဖည္းျဖည္း ခုခံအားက်လာပါမယ္။ ေဆးကုသမႈလည္း မခံယူဘူးဆုိရင္ေတာ့ ၅ ႏွစ္ကေန ၁၀ ႏွစ္အတြင္းမွာ ခုခံအားက်ဆင္းတဲ့ ေရာဂါအဆင့္ကို ေရာက္သြားပါမယ္။ အဲဒါကုိေတာ့ Acquired Immune Deficiency Syndrome (AIDS) လို႕ ေခၚပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေတြမွာဆုိ ၅ ႏွစ္ေတာင္ မၾကာဘဲ ဒီေရာဂါအဆင့္ကုိ ေရာက္သြားတာမ်ိဳးေတာင္ ရွိပါတယ္။

ဒီေတာ့ HIV ပုိး ကူးစက္မခံရေအာင္ ကာကြယ္ဖုိ႕အတြက္ဆုိရင္ လိင္ဆက္ဆံတုိင္း ကြန္ဒံုးသံုးဖို႕၊ မသန္႕ရွင္းတဲ့ ေသြး မသြင္းမိေအာင္၊ ေဆးထုိးအပ္ေတြ မသံုးမိေအာင္၊ မထိေတြ႕မိေအာင္ ဂရုစိုက္ရမယ္။ မိခင္ကေန သေႏၶသားကို မကူးဖုိ႕ဆုိလည္း ကုိယ္၀န္ေဆာင္တုိင္းဟာ ေသြးစစ္ရမယ္။ ပိုးရွိေနျပီဆုိ လိုအပ္တဲ့ေဆးေတြ ေသာက္ရမယ္။ ဒါကို သတိထားဖို႕ လိုပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ အထူးသတိထားေစလိုတာက တစ္ခါတည္းပါ ဆုိတဲ့ စိတ္ကုိ ျပင္ဖုိ႕ပဲ။ ေျပာခဲ့ျပီးသလို၊ ဒီပုိးဟာ ကုိယ္ခႏၶာထဲ၀င္ၿပီး ႏွစ္ကာလအေတာ္ၾကာမွ လကၡဏာစျပတာမုိ႔လို႔ မ်က္စိနဲ႔ၾကည္႔ရံုနဲ႔ ပိုးမရွိဘူးလို႔ ေျပာမရႏုိ္င္ဘူး။ ေသြးစစ္ၾကည္႔မွပဲ သိႏုိင္တာ။ အသားျဖဴျဖဴ၊ ေခ်ာေခ်ာလွလွေလးေတြမွာလည္း ရွိေနႏုိင္တာပဲ။ ေနာက္ၿပီး တစ္ၾကိမ္တစ္ခါေလာက္ ဆက္ဆံမိရံုနဲ႔လည္း ကူးသြားႏုိ္င္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တစ္ခါတည္းပါဆုိၿပီး ေပါ့လို႔မရပါဘူး။

လူငယ္ေတြကလည္း တစ္ၾကိမ္တစ္ခါ လက္တည္႔စမ္းႏုိ္င္တာပဲ၊ အိမ္ေထာင္သည္ေတြကိုလည္း အၿမဲသစၥာရွိေနမယ္ တြက္ထားလုိ႔ မရပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ သတိထားေစလုိတာက ဘယ္သူနဲ႔ပဲဆက္ဆံဆက္ဆံ၊ ဘယ္လုိအေၿခအေနမ်ိဳးမွာၿဖစ္ၿဖစ္ ကြန္ဒံုးအၿမဲသံုးဖုိ႔ လိုမယ္ဆုိတာပါပဲ။ မိန္းကေလးေတြအေနနဲ႔လည္း ကြန္ဒံုးပါမလာဘူးဆုိ လက္မခံပါနဲ႔။ အကယ္၍ ကိုယ့္မွာ အဆင္သင့္ပါမလာဘူးဆုိရင္ေတာ့ စိတ္ေတြအရမ္းၿပင္းထန္ေနခ်ိန္မွာ ထုိးသြင္းဆက္ဆံၿခင္းမဟုတ္တဲ့ နည္းေတြသံုးလုိ႔ရပါတယ္။ ဥပမာ တစ္ေယာက္ကုိတစ္ေယာက္ လက္နဲ႔အာသာေျဖေပးတာမ်ိဳးေပါ့။ ကြန္ဒံုးသံုးရင္ ခံစားမႈကို ေလ်ာ့ေစတယ္ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္နဲ႔ မသံုးဘဲေနလုိက္ရင္ ျပင္မရတဲ့ အမွားတစ္ခု ျဖစ္သြားႏုိင္ပါတယ္။

၂။ မေတာ္တဆ အကာအကြယ္မဲ့ ဆက္ဆံမိခဲ့ရင္ …

ဒါမ်ိဳးမျဖစ္ရင္ အေကာင္းဆံုး ဆုိေပမယ့္ တကယ္လုိ႕မ်ား မေတာ္တဆ ဆက္ဆံမိလိုက္တယ္၊ ဒါမွမဟုတ္လည္း ကြန္ဒံုးသံုးရက္နဲ႕ ေပါက္သြားတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ သိထားသင့္တာေလးတစ္ခု ရွိပါတယ္။ လူငယ္ ေယာက်ာ္းေလးအမ်ားစုက ဒီလုိအေျခအေနမ်ိဳး ၾကံဳသြားရင္ တအားစိတ္ပူတတ္ၾကတယ္။ HIV မ်ား ကူးသြားျပီလားေပါ့။ အဲဒါနဲ႕ ေသြးေတြ အသည္းအသန္ သြားစစ္၊ မရွိဘူး ဆုိတဲ့ အေျဖထြက္မွ ဟင္း ခ်ႏုိင္ၾကတယ္။ အမွန္ေတာ့ ဒါက မွားပါတယ္။ တကယ္တမ္းအရင္ဆံုး လုပ္သင့္တာက Post Exposure Prophylaxis ဆုိတဲ့ ေဆးကုသမႈ ခံယူဖို႕ပါ။ HIV ပုိး ကူးစက္ခံရႏုိင္ေခ် ရွိတဲ့သူေတြအတြက္ အေရးေပၚအေနနဲ႕ ဒီလိုျဖစ္ျပီး ၇၂ နာရီအတြင္း စေသာက္ရပါတယ္။ ၂၈ ရက္ ေသာက္ဖို႕ လိုျပီး လြယ္လြယ္ကူကူလည္း ၀ယ္မရပါဘူး။ ဆရာ၀န္နဲ႕ ေသခ်ာတုိင္ပင္ျပီးမွ ေသာက္လုိ႕ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေဆး ေသာက္ဖုိ႕ အခ်ိန္မမီလိုက္ဘူး၊ မေသာက္လိုက္ရဘူးဆုိရင္ ေနာက္တစ္ဆင့္ လုပ္သင့္တာက ေသြးစစ္ဖို႕ပါ။ ဒီေနရာမွာ ေသြးက ျဖစ္ျပီးခ်က္ခ်င္း စစ္လို႕မရပါဘူး။ စစ္လို႕ ေပၚဦးမွာမဟုတ္ေတာ့ Negative လို႔ပဲ အေျဖထြက္လိမ့္မယ္။ ဒါကို အတည္ယူျပီး ငါ့မွာ ပိုးမရွိဘူးလို႕ သတ္မွတ္လို႕ မရပါဘူး။

HIV ပုိးမွာ Window period ဆိုတာ ရွိပါတယ္။ ဘာကိုေခၚတာလဲဆုိေတာ့ ပိုး၀င္သြားတဲ့အခ်ိန္နဲ႕ စစ္လုိ႕ေပၚတဲ့အခ်ိန္ ၾကားကာလကို ေခၚတာပါ။ စစ္ေဆးမႈအေပၚ မူတည္ျပီး ၄ ပတ္ေလာက္ေနရင္ သိႏုိင္ျပီဆုိတာမ်ိဳး ရွိေပမယ့္ အသံုးအမ်ားဆံုး စစ္ေဆးမႈအေနနဲ႕ကေတာ့ ၃ လမွ သိႏုိင္ပါတယ္။ ပုိးကူးစက္ခံရသူေတြရဲ႕ ၉၉.၉၇ ရာခုိင္ႏႈန္းမွာ ပုိးကုိတုိက္ထုတ္ေနတဲ့ ပဋိဇီ၀ပစၥည္းေတြဟာ ပုိး၀င္ျပီး ၃ လအၾကာဆုိ ခႏၶာကုိယ္ထဲ ထြက္ေနပါျပီ။ ဒီေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္မွာ စစ္လိုက္လို႕မွ မရွိဘူးဆုိတဲ့အေျဖ ထြက္ေနရင္ေတာ့ ဒါဟာ ပိုးကူးစက္မခံလို္က္ရဘူး ဆုိတဲ့ အဓိပၸါယ္ပါပဲ။ ဒါကုိ သေဘာေပါက္ထားဖုိ႕ လုိပါတယ္။ မဟုတ္ရင္ အကာအကြယ္မဲ့ ဆက္ဆံျပီး ရက္ပုိင္းေလာက္မွာ ေသြးစစ္၊ ဘယ္သူ႕ကိုမွလည္း မေမးျမန္း မတုိင္ပင္၊ ေမးျမန္းေတာ့လည္း အကာအကြယ္မဲ့ ဆက္ဆံမိေၾကာင္းကုိ မွန္မွန္ကန္ကန္ မေျဖ၊ ေသြးအေျဖက Negative ထြက္လာ၊ အဲဒါကို ပိုးမ၀င္ေသးဘူးဆိုျပီး သတ္မွတ္၊ အဲဒီေတာ့ ကုိယ့္ဆီကေန ကိုယ့္မိန္းကေလး၊ ကုိယ့္အိမ္ေထာင္ဖက္ကုိ ကူးစက္ ဆုိတာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္သြားႏုိင္ပါတယ္။

၃။ ေသြးစစ္ျခင္းရဲ႕ အက်ိဳးေက်းဇူးေတြ

ေျပာခဲ့ျပီးသလို၊ အႏၱရာယ္ရွိ အျပဳအမူတခုခု လုပ္ခဲ့မိတဲ့သူေတြဟာ အင္မတန္မွကို စိုးရိမ္ၾကပါတယ္။ ဒီပုိးမ်ား ကူးသြားျပီလားေပါ့။ ေသြးစစ္ပါ ဆုိလည္း မစစ္ရဲၾကဘူး။ Positive မ်ား ထြက္လာခဲ့ရင္ ရင္မဆုိင္ႏုိင္ဘူးတ့ဲ။ ခံစားခ်က္ကို နားလည္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ စစ္ပါလို႕ပဲ တုိက္တြန္းရမွာပဲ။ ဘာလို႕ဆိုေတာ့ ေသြးစစ္မယ္ဆိုရင္ အက်ိဳးေက်းဇူး ၂ ခု ရွိႏုိင္လို႔ပါ။

နံပါတ္တစ္က ကိုယ့္ဆီမွာမ်ား ပုိးရွိေနတာ သိသြားရင္ ကုိယ့္ဆီကေန သူမ်ားဆီ မကူးေအာင္ ထိန္းသိမ္းလို႕ရသြားမယ္။ ကုိယ့္မိန္းကေလး၊ ကုိယ့္အိမ္ေထာင္ဖက္ဆီ မကူးေတာ့ဘူး။ ေသြးမလွဴေတာ့ဘူး။ မိခင္ေလာင္းဆိုလည္း သေႏၶသားဆီ မကူးေအာင္ လိုအပ္တဲ့ေဆးေတြ ေသာက္ႏုိင္သြားမယ္။

အဲဒီအျပင္ ကုိယ့္အတြက္လည္း အက်ိဳးေက်းဇူးရွိတယ္။ ဒီပိုးက ခ်က္ခ်င္းလက္ငင္း ခုခံအားေတြ က်ဆင္းကုန္တာ မဟုတ္ဘူး။ ႏွစ္နဲ႕ခ်ီမွ AIDS အဆင့္ကုိ ေရာက္တာ။ ဒါေၾကာင့္မို႕ လကၡဏာျပမွ ေဆးေသာက္တာ မဟုတ္ဘဲ ေစာေစာစီးစီး ေသြးစစ္ေဆးလို႕သိလုိက္ရင္ ေစာေစာ ကုသမႈခံယူလို႕ရတယ္။ ဒါဆုိ ဒီေရာဂါေၾကာင့္ ေသဆံုးတာ၊ ေ၀ဒနာခံစားရတာ နည္းမယ္။ သက္တမ္းေစ့ေနႏုိင္မယ္။ ဒီပုိးက ကုရာနတၳိ ေဆးမရွိ လုိ႕ ဆုိၾကတယ္။ ဟုတ္တယ္၊ ခုခ်ိန္ထိေတာ့ အရွင္းေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ကုလို႕မရေသးဘူး။ ဒါေပမယ့္ ေဆးပံုမွန္ေသာက္သြားရင္ သက္တမ္းေစ့ ေနလို႕ရတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳး ျဖစ္ေနျပီ။ ဒါေၾကာင့္မို႕ ဒီလို ေစာေစာစီးစီး ကုသမႈခံယူႏုိင္ဖုိ႕အတြက္ ကုိယ့္မွာ ပုိးရွိမရွိ သိရေအာင္ ေသြးစစ္ေဆးၾကည္႕ဖုိ႕ လုိပါတယ္။ အဲဒီနည္းမွတစ္ပါးလည္း ပုိးရွိမရွိသိႏုိင္တဲ့ တျခားနည္းလမ္း မရွိေသးပါဘူး။

အႏွစ္ျပန္ခ်ဳပ္ရရင္ေတာ့ HIV ပုိးနဲ႕ ပတ္သက္လုိ႕ အေကာင္းဆံုးက ကူးစက္မခံရေအာင္ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိယ္ ကာကြယ္ဖုိ႕ပါ။ ဒီအတြက္ ဘယ္လိုနည္းေတြနဲ႕ ဒီပုိးဟာ ကူးစက္တာလဲ သိထားဖို႕လိုတယ္။ ေနာက္တစ္ဆင့္ကေတာ့ ပုိး၀င္သြားရင္ေတာင္ လိုအပ္တဲ့ ကုသမႈေတြ ခံယူျပီး သက္တမ္းေစ့ေနႏုိင္ဖုိ႕ပါ။ အဲဒီအျပင္ ကုိယ့္ဆီကေန သူတစ္ပါးမကူးစက္ေအာင္ သတိထားဆင္ျခင္ဖုိ႕လည္း လိုပါေသးတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႕ အႏၱရာယ္ရွိ အျပဳအမူတစ္ခုခု လုပ္မိခဲ့တယ္ဆိုရင္ ေသြးစစ္ေဆးမႈ ခံယူပါ။ ရွိေနျပီဆုိလည္း စိတ္ဓါတ္မက်ဘဲ လိုအပ္တဲ့ေဆးေတြကုိ မွန္မွန္ေသာက္ပါ။ က်န္းမာေအာင္ ေနထုိင္ပါ။ တျခားလူေတြကို မကူးစက္ေအာင္ တာ၀န္ယူေပးပါ။ ဒါဆိုရင္ ဒီေရာဂါေၾကာင့္ ျဖစ္ေနတဲ့ ကူးစက္မႈ၊ ေသဆံုးမႈေတြကို ကၽြန္ေတာ္တို႕ဟာ အေႏွးအျမန္ အႏုိင္ယူသြားႏုိင္မွာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

ေဒါက္တာ ျဖိဳးသီဟ

၂၇.၁၁.၂၀၁၇ ထုတ္ Good Health ဂ်ာနယ္ပါ ေဆာင္းပါး

Ref : WHO factsheets on HIV/ AIDS