သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကုိ ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ

သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကုိ ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ
၁။ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ဆုိတာ ဘာလဲ

သားအိမ္ေခါင္းဆိုတာ သားအိမ္နဲ႔ ေမြးလမ္းေၾကာင္းကို ဆက္ေပးထားတဲ့ အစိတ္အပုိင္းေလးကုိ ေခၚတာၿဖစ္ပါတယ္။ သားအိမ္ရဲ႔ထိပ္၀မွာ ရွိတာမို႔ သားအိမ္ထိပ္၀၊ သားအိမ္လည္တံလုိ႔လည္း ေခၚၾကပါတယ္။ အဲဒီေနရာမွာၿဖစ္တဲ့ ကင္ဆာကို သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာလို႔ ေခၚတာပါ။

၂။ ၿဖစ္ႏႈန္းဘယ္ေလာက္ရွိလဲ၊ ဘယ္အရြယ္ေတြ အၿဖစ္မ်ားလဲ

WHO ရဲ႔ ထုတ္ၿပန္ခ်က္အရေတာ့ ဒီကင္ဆာေရာဂါေၾကာင့္ ကမာၻေပၚမွာ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ႏွစ္မိနစ္ကို တစ္ေယာက္ႏႈန္းေလာက္ ေသဆံုးေနၾကရပါတယ္။ အဲဒီထဲကမွ (၈၅)% ေက်ာ္ဟာ ကၽြန္ေတာ္တို႔လုိ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏုိင္ငံေတြမွာ ၿဖစ္ေနၾကတာပါ။ ၿမန္မာႏုိင္ငံမွာဆုိရင္လည္း ရင္သားကင္ဆာၿပီးရင္ ဒုတိယေၿမာက္ အၿဖစ္အမ်ားဆံုးကင္ဆာေရာဂါ ၿဖစ္ပါတယ္။

အသက္အရြယ္အားၿဖင့္ ဘယ္အရြယ္မဆုိ ၿဖစ္ႏုိင္တယ္လို႔ ဆုိပါတယ္။ အမ်ားအားၿဖင့္ အသက္(၄၀)ေနာက္ပို္င္း အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ေတြ႔ရေလ့ရွိၿပီး (၂၅)ႏွစ္ေအာက္အရြယ္ေတြမွာေတာ့ အင္မတန္မွ အၿဖစ္နည္းပါတယ္။

၃။ ထူးၿခားခ်က္ႏွစ္ခ်က္

အမ်ားအားၿဖင့္ ကင္ဆာေတြဟာ ဘာေၾကာင့္ၿဖစ္တယ္လုိ႔ တိတိက်က် ေၿပာရခက္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘယ္လိုကာကြယ္ရင္ ရမလဲဆုိတာလည္း ေၿပာလို႔မရႏုိင္ပါဘူး။ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာမွာေတာ့ ဒီလိုမဟုတ္ပါဘူး။ ၿဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းကုိ သိပါတယ္၊ ေနာက္ၿပီး ကင္ဆာမၿဖစ္ခင္ အၾကိဳအဆင့္ (Precancerous stage) ဆိုတာလည္း ရွိပါေသးတယ္၊ ဒီအဆင့္မွာ ေရာက္ေန မေရာက္ေန စမ္းသပ္ၾကည္႔လုိ႔လည္း ရေနပါၿပီ။ ဒါေၾကာင့္၊ ၿဖစ္ႏႈန္းမ်ားတဲ့ကင္ဆာေရာဂါဆုိေပမယ့္ လံုေလာက္တဲ့ အသိပညာသာ ရွိထားရင္ ကာကြယ္လို႔ရတဲ့ ေရာဂါတစ္ခု ၿဖစ္ပါတယ္။

၃.၁။ ပထမအဆင့္ ကာကြယ္နည္း – ၿဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းကို ေရွာင္ရွားၿခင္း

သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာဟာ Human Papilloma Virus (HPV) ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ အဓိကၿဖစ္ရတာပါ။ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာအားလံုးရဲ႔ (၉၉)% ဟာ ဒီပိုးနဲ႔ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ HPV ပုိးဆိုတာကေတာ့ အဓိကအားၿဖင့္ လိင္ကတစ္ဆင့္ ကူးစက္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကို လိင္ကတစ္ဆင့္ ကူးစက္တဲ့ ေရာဂါစာရင္းမွာ ထည္႔လာၾကပါၿပီ။ သူ႔မွာ မ်ိဳးကြဲေပါင္း (၁၀၀)ေက်ာ္ ရွိပါတယ္။ လိင္အဂၤါ၊ အေရၿပားေတြမွာ ၾကြက္ႏုိ႔ၿဖစ္ေစတာ၊ စအုိကင္ဆာ၊ လိင္တံကင္ဆာ ၿဖစ္ေစတာလည္း ဒီဗုိင္းရပ္စ္ပုိးေၾကာင့္ပဲ ၿဖစ္ပါတယ္။

အမ်ားအားၿဖင့္ သားအိမ္ေခါင္းမွာ အဲဒီပိုးကူးစက္ခံရၿပီးရင္ သူ႔အလုိလုိ ေပ်ာက္ကင္းသြားတတ္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးတခ်ိဳ႔မွာေတာ့ ၁၅ႏွစ္ကေန ႏွစ္၂၀အတြင္းမွာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာအဆင့္ကို ကူးေၿပာင္းသြားပါတယ္။

အျခားအေၾကာင္းအရာေတြကလည္း သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ၿဖစ္ႏုိင္ေခ်ကို ပုိၿပီးေတာ့ တြန္းအားေပးႏုိင္ပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ —

အသက္ငယ္ငယ္နဲ႔ လိင္ဆက္ဆံမႈ စတင္ၿခင္း
လိင္ဆက္ဆံဖက္မ်ားၿခင္း
အိမ္ေထာင္ဖက္မွ လိင္ဆက္ဆံဖက္မ်ားၿခင္း
ကေလးသံုးေယာက္ ဒါမွမဟုတ္ သံုးေယာက္ထက္ပုိေမြးထားျခင္း
ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း
HIV ပုိးရွိျခင္း ဒါမွမဟုတ္ ကိုယ္ခံအားက်ဆင္းျခင္း တို႔ၿဖစ္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ မၿဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ လိင္ဆက္ဆံမႈမစခင္မွာ ကာကြယ္ေဆးထုိးထားဖုိ႔၊ အခုေၿပာခဲ့တဲ့အခ်က္ေတြ ရွိမေနေအာင္ ေရွာင္ရွားၾကဖုိ႔ လိုပါတယ္။ လိင္ဆက္ဆံခ်ိန္မွာ ကြန္ဒံုးသံုးမယ္ဆုိရင္လည္း HPV ပုိးကူးစက္ျခင္းကေန “အတုိင္းအတာတစ္ခုအထိ” ကာကြယ္ေပးပါတယ္။ (ကာကြယ္ေဆးအေၾကာင္း အေသးစိတ္ကုိ ဆက္ေရးၿပထားပါတယ္)

၃.၂။ ဒုတိယအဆင့္ ကာကြယ္နည္း – အၾကိဳအဆင့္ စစ္ေဆးၿခင္း

အကယ္၍မ်ား ဒီအခ်က္ေတြထဲကတစ္ခုခု ကုိယ့္မွာရွိေနခဲ့တယ္ဆုိရင္လည္း စိတ္ပ်က္သြားစရာ မလုိပါဘူး။ ဒီကင္ဆာမွာ ေကာင္းတဲ့တစ္ခ်က္ ရွိပါေသးတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ကင္ဆာအဆင့္ကုိ မကူးေၿပာင္းခင္မွာ အၾကိဳအဆင့္ ရွိေနတာပါပဲ။ အၾကိဳအဆင့္ဆုိတာကေတာ့ ကင္ဆာ မဟုတ္ေသးဘူး၊ ကင္ဆာၿဖစ္ေတာ့မယ္လို႔ သတိေပးေနတဲ့အဆင့္ ၿဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္မွာသာ ကုိယ္ကသိလိုက္ရင္ အခ်ိန္မီကုသလုိက္လို႔ ရပါတယ္။ ဒါဆုိ ကင္ဆာလည္း မၿဖစ္ေတာ့ဘူးေပါ့။

အဲဒီအဆင့္ကို သိႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ စမ္းသပ္မႈေလးေတြ လုပ္ဖုိ႔ေတာ့ လိုပါတယ္။ နည္းေတြအမ်ားၾကီးရွိတဲ့အထဲက သားအိမ္ေခါင္းခၽြဲကုိ ယူၿပီး စမ္းသပ္တဲ့နည္း (Pap smear) နဲ႔ သားအိမ္ေခါင္းကို ေဆးရည္တုိ႔ၿပီး ၾကည္႔တဲ့နည္း (VIA- Visual Inspection with Acetic acid) တုိ႔ကေတာ့ အသံုးအမ်ားဆံုးပါပဲ။

Pap smear စမ္းသပ္မႈကို အသက္(၂၅)နဲ႔(၄၉)ႏွစ္ၾကားအရြယ္ေတြဆုို (၃)ႏွစ္တစ္ၾကိမ္၊ (၅၀)နဲ႔(၆၄)ႏွစ္ၾကားဆုိ (၅)ႏွစ္တစ္ၾကိမ္ ၿပဳလုပ္ဖုိ႔လိုပါတယ္။ VIA နည္းကို ဘယ္အရြယ္မဆုိ (၅)ႏွစ္တစ္ၾကိမ္ စစ္ေဆးၾကရပါမယ္။ အဲဒီလို အၾကိဳအဆင့္ရွိမရွိ စစ္ေဆးမႈကုိ မွန္မွန္လုပ္သြားၿခင္းအားၿဖင့္လည္း ဒီကင္ဆာမၿဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္လုိ႔ရပါတယ္။ ေၿပာရရင္ ဒီစစ္ေဆးမႈကို မွန္မွန္ၿပဳလုပ္ၿခင္းဟာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကာကြယ္တဲ့ေနရာမွာ အဓိကအက်ဆံုးလို႔ ေၿပာလုိ႔ရပါတယ္။

၃.၃။ ကာကြယ္ေဆး

ဗုိင္းရပ္စ္ပုိးကူးစက္မႈေၾကာင့္ ၿဖစ္ရတာမို႔လုိ႔ ဒီပိုးအတြက္ ကာကြယ္ေဆးလည္း ေပၚေနၿပီၿဖစ္ပါတယ္။ ဒီေဆးကို လိင္ဆက္ဆံမႈမစခင္အခ်ိန္မွာ ထုိးထားရင္ အထိေရာက္ဆံုးပါပဲ။ လိင္ဆက္ဆံမႈရွိၿပီးသြားရင္လည္း ထုိးလို႔ရတယ္ဆုိေပမယ့္ ထိေရာက္မႈကေတာ့ ပုိနည္းပါတယ္။ အသက္(၂၆)ႏွစ္ ေနာက္ပုိင္းဆုိရင္ေတာ့ ထုိးဖုိ႔အတြက္ မတုိက္တြန္းလိုေတာ့ပါဘူး။ အၾကိမ္အေရအတြက္အေနနဲ႔ေတာ့ အသက္ (၉)ႏွစ္နဲ႔ (၁၄)ႏွစ္ၾကားမွာထုိးရင္ (၂)ၾကိမ္၊ (၁၅)ႏွစ္ၿပည္႔ၿပီးမွထုိးရင္ (၃)ၾကိမ္ ထုိးဖို႔လိုပါတယ္။

တစ္ခုသတိထားေစခ်င္တာကေတာ့ ဒီကာကြယ္ေဆးေတြဟာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကို ရာႏႈန္းၿပည္႔ေတာ့ ကာကြယ္မေပးႏုိင္ဘူး ဆုိတာပါပဲ။ HPV ပိုးမွာ မ်ိဳးကြဲေပါင္းရာနဲ႔ခ်ီၿပီး ရွိပါတယ္။ အဲဒီမ်ိဳးကြဲေတြထဲကမွ နံပါတ္ (၁၆)နဲ႔ (၁၈) ကုိပဲ ကာကြယ္ေပးပါတယ္။ (ေနာက္ထပ္ကာကြယ္ေဆးအမ်ိဳးအစားတစ္ခုကေတာ့ လိင္အဂၤါၾကြက္ႏုို႔ကို ၿဖစ္ေစတဲ့ နံပါတ္ (၆) န႔ဲ (၁၁) ကုိပါ ကာကြယ္ေပးပါတယ္။) ဒီမ်ိဳးကြဲနံပါတ္ (၁၆) နဲ႔ (၁၈) နွစ္ခုက သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာအားလံုးရဲ႔ (၇၀)%မွာ ေတြ႔ရတတ္တာမုိ႔ ကာကြယ္ေဆးထုိးလိုုက္မယ္ဆုိရင္ အဲဒီေလာက္ရာခုိင္ႏႈန္း ကာကြယ္ၿပီးသား ၿဖစ္သြားတယ္လို႔ ေၿပာလုိ႔ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ရာႏႈန္းၿပည္႔ေတာ့ ကာကြယ္ႏုိင္မယ္ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ကာကြယ္ေဆးထိုးၿပီးသြားေပမယ့္ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာအၾကိဳအဆင့္ စစ္ေဆးၿခင္းကုိ ၿပဳလုပ္ဖုိ႔ လိုအပ္ပါေသးတယ္။

၄။ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား

ကာကြယ္ေဆးလည္း ထုိးဖုိ႔မမီေတာ့ဘူး။ အၾကိဳအဆင့္စမ္းသပ္မႈမ်ိဳးေတြလည္း မလုပ္ခ်င္ပါဘူးဆုိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ (အထူးသၿဖင့္ ကိုယ့္အေမေတြ အဖြါးေတြ) အေနနဲ႔ေတာ့ ဒီလိုလကၡဏာေတြ ရွိလာခဲ့ရင္ေတာ့ အၿမန္ဆံုး ဆရာ၀န္နဲ႔ ၿပသဖုိ႔ လိုပါလိမ့္မယ္။

အဲဒီလကၡဏာေတြကေတာ့

ေသြးဆံုးၿပီးမွ ေသြးၿပန္ဆင္းၿခင္း၊
အမ်ိဳးသားနဲ႔အတူေနၿပီးတုိင္း ေသြးဆင္းၿခင္း၊
ပံုမမွန္ေသြးဆင္းၿခင္း၊
အၿဖဴအပုပ္ဆင္းၿခင္း စတာေတြပဲ ၿဖစ္ပါတယ္။
ဒါေတြၿဖစ္တုိင္း ကင္ဆာပါလို႔ ေၿပာမရေပမယ့္ ၿဖစ္တတ္ပါတယ္ဆိုၿပီး ေပါ့လို႔မရပါဘူး။ ကင္ဆာလို႔ သိအၿပီး ၅ႏွစ္အတြင္းမွာ အသက္ရွင္ႏႈန္း (5 Year Survival Rate) က ကင္ဆာအဆင့္(၁)မွာသာ သိလိုက္ရင္ ၈၀ ကေန ၉၉% အထိရွိၿပီးေတာ့ အဆင့္(၄)မွသာ သိရင္ ၂၀%အထိ နည္းသြားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေနာက္ဆံုး မကာကြယ္ႏုိင္လုိုက္လို႔ ၿဖစ္ခဲ့ရရင္ေတာင္ ေစာေစာသိရင္ ကုသမႈကို ၿမန္ၿမန္ခံယူလိုက္ႏုိင္မွာ ၿဖစ္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ အႏွစ္ၿပန္ခ်ဳပ္ရရင္ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကာကြယ္ဖုိ႔အတြက္

(မီေသးရင္) လိင္ဆက္ဆံမႈမစခင္မွာ ကာကြယ္ေဆးထုိးပါ
ၿဖစ္ႏုိင္ေခ်ပုိမ်ားေစတဲ့ အမူအက်င့္ေတြကုိ ေရွာင္ပါ
အၾကိဳအဆင့္ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြကို ပံုမွန္လုပ္ပါ
ေရာဂါလကၡဏာေပၚလာခဲ့ရင္ ဆရာ၀န္နဲ႔ အၿမန္ဆံုးၿပသပါ။
ေဒါက္တာ ၿဖိဳးသီဟ

၂၁.၁.၂၀၁၇