ၿပီးၿပည္႔စံုေသာ လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာ အသိပညာေပးၿခင္း ဆုိတာ
၁။ မိတ္ဆက္ၿခင္း (Introduction)
Sex education လို႔ အလြယ္ေၿပာၾကတဲ့ လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာအသိပညာ ေပးတယ္ ဆုိတဲ့ကိစၥရပ္ဟာ ဒီႏုိင္ငံမွာတင္မကဘဲ၊ ကမာၻအႏွံ႔အၿပားမွာကို ၿငင္းၾကခုန္ၾကရတဲ့ ကိစၥတစ္ခုပါ။ အေမရိကန္လုိႏုိင္ငံေတာင္ ဒါကုိေက်ာင္းသင္ရုိးမွာ ထည္႔သင္ဖုိ႔ ၿပည္နယ္တုိင္း လက္မခံပါဘူး။ တခ်ိဳ႔ၿပည္နယ္ေတြမွာပဲ ရတာပါ။
ဒီကိစၥအေပၚမွာ အဆုိးၿမင္ၾကတာေလးတခ်ိဳ႔ကို ရွင္းၿပရရင္-
-လူငယ္ေတြဟာ ဒီလုိအသိပညာေတြ သိကုန္ရင္ sex ကိစၥေတြ ပိုလုပ္လာၾကေတာ့မွာေပါ့၊ သူတုိ႔ကို သင္ေပးလိုက္သလိုၿဖစ္မယ္ ဆုိၿပီး ထင္တတ္ၾကပါတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ လက္မထပ္မခ်င္း လိင္ဆက္ဆံၿခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ၾကရမယ္ ဆုိတာကိုပဲ လူၾကီးေတြက သင္ၾကားေပးၾကတယ္။ သားဆက္ၿခားတယ္ဆုိတာ ဘာလဲ၊ ကုိယ္၀န္ဆုိတာ ဘာေၾကာင့္ရတယ္ စသၿဖင့္ ၿပည္႔ၿပည္႔စံုစံု ေၿပာၿပေလ့မရွိၾကဘူး။
အမွန္ကေတာ့ စစ္တမ္းေတြအရ ေၿပာရရင္၊ ဒီလိုအသိပညာေတြကို ရထားတဲ့ လူငယ္ေတြဟာ မရထားတဲ့ လူငယ္ေတြထက္ လိင္ဆက္ဆံတဲ့ကိစၥကို ပိုၿပီးထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္ၾကတာကို ေတြ႔ရတယ္။ ေကာင္းေကာင္းနားလည္ သေဘာေပါက္သြားတဲ့အတြက္ အႏၱရာယ္ကို ေရွာင္ႏုိင္သြားတဲ့သေဘာပါ။
-ဒီလိုသင္ေပးတာေတြက သိပ္ငယ္လြန္းတဲ့ကေလးေတြေရွ႔ပါမေရွာင္ ေၿပာေနဆုိေနၾကတာ တဲ့။
အဲဒါလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ အသက္အရြယ္နဲ႔ ကေလးရဲ႔ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈအေပၚ အေၿခခံၿပီး သင့္ေတာ္တာေတြကိုပဲ ေၿပာၾကတာပါ။
-ေနာက္ၿပီး ဒါေတြဟာ ကုိယ့္ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ တန္ဖိုးထားရမယ့္အရာေတြကုိလည္း ထိခုိက္ေစတယ္ တဲ့။
ဒီလိုလည္းမဟုတ္ေသးၿပန္ဘူး။ အေမရိကန္လိုႏုိင္ငံမွာ ကေလးဖ်က္ခ်တာ၊ လိင္ဆက္ဆံတာေတြဟာ သိပ္ၿပီး မထူးၿခားသလို ၿဖစ္ေနေပမယ့္ အဲဒီအတုိင္း ၿမန္မာႏုိင္ငံမွာ လာေၿပာ၊ လာသင္ေပးလို႔ မရပါဘူး။ ကုိယ့္လူမ်ိဳး၊ ကုိယ့္ဘာသာတရားနဲ႔ ကုိက္ညီမႈရွိေအာင္ ၿပင္ဆင္ရပါတယ္။
ခုေခတ္မိဘေတြကေတာ့ ဘာပဲေၿပာေၿပာ အရင္ထက္စာရင္ သားသမီးေတြကို ဒီလိုအသိပညာေတြ သင္ေပးရေကာင္းမွန္း နားလည္လာၾကပါၿပီ။ ေခတ္ကလည္း သိပ္ၿမန္၊ သိပ္ပြင့္လင္းေနၿပီကုိး။ ကုိယ္ကသာ ပိတ္ပင္မယ္လုပ္ေနတာ၊ ကေလးက သူ႔လက္ဖ၀ါးေပၚမွာ ဟုိပြတ္ဒီပြတ္လုပ္ရံုနဲ႔တင္ ဓါတ္ပံု၊ ဗီြဒီယုိ၊ ရုပ္ရွင္ အကုန္လံုးကို လက္လွမ္းမီေနၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ မိဘေတြအေနနဲ႔လည္း ေရွးရုိးစြဲမေနသင့္ေတာ့ဘူး။
ဟုတ္ၿပီ၊ အဲဒီလိုသင္ေပးမယ္ဆုိေတာ့ ၿပႆနာကေပၚလာတယ္၊ ဘယ္အရြယ္မွာ ဘာေၿပာရမလဲ ဆုိတဲ့ကိစၥ။ လက္ရွိမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ႏုိင္ငံလည္း ဒီလိုသင္ခန္းစာေတြကို ေက်ာင္းသင္ရုိးညႊန္းတမ္းထဲ ထည္႔သင္ဖုိ႔ ၿပင္ဆင္ေနၾကတာ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီလိုဘယ္ေလာက္သင္သင္၊ မိဘဆိုတာ လက္ဦးဆရာၿဖစ္သလို၊ အရင္းႏွီးဆံုးပုဂၢိဳလ္မ်ားလည္း ၿဖစ္ပါတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ ေက်ာင္းမွာသင္ရင္ ၿပီးတာပဲ လုပ္လို႔မရပါဘူး။ မိဘေတြအေနန႔ဲလည္း ဒါကိုသိထားဖုိ႔ လိုပါလိမ့္မယ္။
တကယ္ေတာ့ Comprehensive Sexuality Education ဆုိတာ လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာေတြပဲ သင္ေပးတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ကုိယ္၀န္ဆိုတာ ဘယ္လိုရတယ္၊ ေရာဂါေတြ ဘယ္လုိကူးတယ္ စသၿဖင့္ ဒါေတြေၿပာၿပရံုနဲ႔လည္း တကယ္ဆုိ မလံုေလာက္ပါဘူး။ သူၾကံဳလာရမယ့္ၿပႆနာေတြ၊ ဥပမာ အေပါင္းအသင္းရဲ႔ ဖိအားကို ဘယ္လိုလြန္ဆန္မလဲ၊ ရည္းစားရဲ႔ေတာင္းဆုိမႈကို ဘယ္လိုေတာင့္ခံမလဲ၊ ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ အဆင္ေၿပေအာင္ ဘယ္လိုဆက္ဆံမလဲ၊ ဒါေတြအတြက္လည္း ၿပင္ဆင္ေပးဖို႔ လိုပါလိမ့္မယ္။ ေနာက္ၿပီး လူအခ်င္းခ်င္း ေလးစားတတ္ဖုိ႔၊ ခြဲၿခားဆက္ဆံၿခင္းကင္းဖုိ႔၊ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္တာ၀န္ယူတတ္ဖုိ႔၊ ဒါေတြကိုလည္း သင္ေပးရပါမယ္။ အဲဒါမွ ၿပီးၿပည္႔စံုေသာ လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာ အသိပညာေပးၿခင္း (Comprehensive Sexuality Education) လုိ႔ ေခၚႏုိင္မွာပါ။
CSE မွာ အဓိကအားၿဖင့္ အေၿခခံသေဘာတရား (Basic Concept) ၆ခု ပါ၀င္ပါတယ္။
၁။ ကုိယ္ခႏၶာ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ (Human development)
၂။ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရး (Relationship)
၃။ ကုိယ္ရည္ကုိယ္ေသြး (Personal skill)
၄။ လိင္ပိုင္းဆုိင္ရာအၿပဳအမူ (Sexual behavior)
၅။ လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာ က်န္းမာေရး (Sexual health)
၆။ ပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ (Society and Culture)
ဒီသေဘာတရား(၆)ခုေပၚ အေၿခခံၿပီး ဘယ္အသက္အရြယ္မွာ ဘာေၿပာရမလဲဆုိတာေလးကို ေရးသြားပါ့မယ္။ လူေတြဟာ တစ္ေယာက္တစ္မ်ိဳးစီ ကြဲၿပားၾကတာမုိ႔ ကေလးေတြကုိလည္း တစ္ပံုစံတည္း ေၿပာၿပလို႔ မရပါဘူး။ လက္လွမ္းမီသမွ် ဖတ္ထားတဲ့ စာေတြရယ္၊ ကိုယ့္အေတြ႔အၾကံဳနည္းနည္းရယ္ ေပါင္းၿပီး ေရးထားတာပါ။ ဒီအတုိင္း တရားေသဆုိတာထက္ ကုိယ့္ကေလးရဲ႔ အေနအထားေပၚလိုက္ၿပီး လိုသလုိ လွည္႔ယူသြားေစလုိပါတယ္။ နည္းနည္းေလး ကိုးကားစရာ ရသြားတယ္ဆုိရင္ပဲ ေရးရက်ိဳးနပ္ၿပီ မွတ္ပါတယ္။
သူတုိ႔ဆီမွာေတာ့ ကေလးကုိ အသက္ေပၚမူတည္ၿပီး (၄)အုပ္စုခြဲပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့ နည္းနည္းေလး ပိုရွင္းသြားေအာင္ (၃)အုပ္စုပဲ ခြဲပါ့မယ္။
၁) အပ်ိဳေဖာ္၊ လူပ်ိဳေဖာ္မ၀င္ခင္အရြယ္၊
၂) အပ်ိဳေဖာ္၊ လူပ်ိဳေဖာ္အရြယ္နဲ႔
၃) အဲဒီေနာက္ပုိင္း ဆယ္ေက်ာ္သက္အရြယ္ ဆုိၿပီး (၃)စုပါ။
အပ်ိဳေဖာ္၊ လူပ်ိဳေဖာ္၀င္တာကလည္း မ်ိဳးရုိး၊ အစားအေသာက္၊ ဒါေတြေပၚမူတည္ၿပီး တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ ကြာၿခားတတ္ပါတယ္၊ မိန္းကေလးနဲ႔ ေယာက်ာ္းေလးလည္း မတူပါဘူး။ ပ်မ္းမွ်အားၿဖင့္ေတာ့ မိန္းကေလးတစ္ေယာက္ဟာ အသက္(၉)ႏွစ္ကေန (၁၄)ႏွစ္ၾကားမွာ အပ်ိဳေဖာ္၀င္တတ္ၿပီး (၁၇)ႏွစ္ေလာက္မွာ လူၾကီးၿဖစ္ပါတယ္။ ေယာက်ာ္းေလးကေတာ့ အသက္(၁၁)ကေန(၁၆)ၾကားမွာ လူပ်ိဳေဖာ္တတ္ၿပီး ၁၇-၁၈ေလာက္မွာ ၿပီးဆံုးတတ္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ရွင္းေအာင္လို႔ အသက္အုပ္စုကို ဒီလိုခြဲလုိက္ပါ့မယ္။
အသက္(၁၁)ႏွစ္မတုိင္ခင္ (ဘာေၿပာင္းလဲမႈမွ မရွိေသးခင္)
အသက္ (၁၁) ကေန (၁၆)အထိ
အသက္ (၁၆)ေနာက္ပုိင္း။
ဟုတ္ပါၿပီ၊ ခုဆုိ CSE ကုိ ဘာေၾကာင့္ သင္ေပးသင့္တယ္ဆုိတာလည္း နားလည္ၿပီ၊ အဓိကေၿပာၿပေပးရမယ့္ Concept (၆)ခုလည္း ရၿပီဆုိေတာ့ စၾကရေအာင္။
ဘယ္အရြယ္ကေလးကို ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ဘာေတြေၿပာၾကမလဲ
၂။ အပ်ိဳေဖာ္၊ လူပ်ိဳေဖာ္မ၀င္ေသးတဲ့အရြယ္ေလးေတြကို ဘာေတြ ေၿပာၿပဖို႔ လိုမလဲ
(က) ကိုယ္ခႏၶာဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ (Human Development)
-ကုိယ္ခႏၶာအစိတ္အပိုင္းေတြရဲ႔ နာမည္ေလာက္ ေၿပာၿပထားရင္ ရပါတယ္။
-ကေလးေမြးတဲ့ၿဖစ္စဥ္အေၾကာင္းဆုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ငယ္ငယ္က သိပ္စိတ္၀င္စားပါတယ္၊ အေမ သားတုိ႔ကုိ ဘယ္လုိေမြးလိုက္တာလဲ ဆုိၿပီး သြားသြားေမးတာ။ “ကုိယ္၀န္ရတယ္ဆုိတာ သားအိမ္ထဲမွာ ကေလးေလးၿဖစ္လာတာ၊ တၿဖည္းၿဖည္းၾကီးလာၿပီး (၁၀)လၿပည္႔ေတာ့ ေမြးလမ္းေၾကာင္းကတဆင့္ ထြက္လာၿပီး ေမြးလိုက္တာ၊ တခ်ိဳ႔လည္း အဲဒီလိုမဟုတ္ဘဲ ဗိုက္ခြဲၿပီးေမြးရတယ္” ဒီေလာက္ေၿပာရင္ အဆင္ေၿပပါတယ္
-မၾကာခင္ ၾကံဳလာရမယ့္ အေၿပာင္းအလဲေတြကို ၾကိဳအသိေပးထားပါ၊ “အပ်ိဳေဖာ္လူပ်ိဳေဖာ္ ၀င္လာေတာ့မယ္၊ စိတ္ပုိင္း၊ ရုပ္ပုိင္းေၿပာင္းလဲမႈေတြ ၾကံဳလာေတာ့မယ္။ အဲဒါက လူၾကီးတစ္ေယာက္ ၿဖစ္လာဖုိ႔ ၿပင္ဆင္တာ” ဆုိတာမ်ိဳး ေၿပာၿပထားပါ၊ အဲဒီအရြယ္ေရာက္ေနတဲ့ အစ္ကုိအစ္မတစ္ေယာက္ေယာက္ကို ဥပမာေပး ေၿပာလုိ႔ရပါတယ္။
(ခ) ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရး (Relationship)
-မိသားစုအေၾကာင္း ေၿပာၿပပါ (အဘုိးအဘြားေတြ၊ တၿခားေဆြမ်ိဳးေတြအေၾကာင္းေရာေပါ့) ကေလးကို ဂရုစုိက္ပါ၊ ခ်စ္ပါ၊ မိသားစုကို ခင္တြယ္ေစပါ။
-သူငယ္ခ်င္းက ေယာက်ာ္းေလးၿဖစ္ႏုိင္တယ္၊ မိန္းကေလးလည္းၿဖစ္ႏုိင္တယ္၊ ဆန္႔က်င္ဘက္လိင္နဲ႔ သူငယ္ခ်င္းၿဖစ္ရတာကို မရွက္ဖုိ႔ေၿပာပါ။ မရွက္ေစေအာင္လည္း စေနာက္ေၿပာဆုိတာမ်ိဳး မလုပ္ပါနဲ႔။
(ဂ) ကုိယ္ရည္ကိုယ္ေသြး (Personal skill)
-ကေလးကုိ ဆံုးၿဖတ္ခြင့္ေပးပါ။ မွားသြားခဲ့ရင္ ကေလးကို ၿပန္သံုးသပ္ခုိင္းပါ။
-ကေလးက သူ႔ခံစားခ်က္ သူ႔အၿမင္ကုိ ေဖာ္ထုတ္ရဲေအာင္ အားေပးပါ။
-လူခ်စ္ေအာင္၊ မရုိင္းဘဲ ေၿပာတတ္ေအာင္ သင္ေပးပါ (ငယ္ငယ္က လူၾကီးေတြကို ခပ္ရုိင္းရုိင္းေၿပာမိတုိင္း ကၽြန္ေတာ့္အေမသင္ေနက် “ခ်စ္ေစလိုလည္း ဒီပါးစပ္၊ မုန္းေစလိုလည္း ဒီပါးစပ္” ဆုိတဲ့စကားေလးဆုိ ဒီေန႔ထိ မေမ့ပါဘူး)
-ေလာကမွာ ကိုယ္ခ်ည္းပဲ ယူေနလို႔မရေၾကာင္း သိပါေစ။ ေစ့စပ္ညွိႏိႈင္းဖူးေအာင္၊ အေပးအယူလုပ္ဖူးေအာင္ ေလ့က်င့္ေပးပါ။ ဥပမာ၊ ဂိမ္းဆယ္မိနစ္ကစားၿပီးရင္ စာက်က္ရမယ္ဆုိတာမ်ိဳး။
-မိဘရဲ႔အလုပ္၊ မိသားစု၀င္တစ္ေယာက္ေယာက္ရဲ႔အလုပ္မွာ ကေလးကုိလည္း ပါ၀င္ကူညီေစပါ။ သူတစ္ပါးကို ကူညီလိုက္လုိ႔ ရလာတဲ့ခံစားခ်က္ ကေလးနဲ႔ ရင္းႏွီးေနပါေစ။
(ဃ) လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာ အၿပဳအမူ (Sexual behavior)
-အေၾကာင္းတုိက္ဆုိင္မွပါ။ ဒီလိုကိစၥေတြဟာ သဘာ၀ၿဖစ္စဥ္မ်ားသာၿဖစ္တယ္ ဆုိတာေလာက္ ေပးသိရင္ ရပါၿပီ။
(င) လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာ က်န္းမာေရး (Sexual Health)
-တစ္ကိုယ္ရည္သန္႔ရွင္းေရး အေရးၾကီးေၾကာင္း ကေလးကို ေပးသိပါ။ ကုိယ့္ကိုကုိယ္တာ၀န္ယူ သန္႔သန္႔ရွင္းရွင္း ေနတတ္ေအာင္လည္း ေလ့က်င့္ေပးပါ။ ေယာက်ာ္းေလးဆုိ လိင္တံအေရၿပားလွီးၿဖတ္တာမ်ိဳး လုပ္ေပးႏုိင္ပါတယ္။
-“သားသား မီးမီး ခုလိုက်န္းမာေနေအာင္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္တုန္းက ေမေမက ဘယ္လိုဂရုတစုိက္ ေနခဲ့ရတာ” ဆုိၿပီး ေၿပာၿပေပးပါ။ ေမြးတဲ့ကေလး က်န္းမာဖို႔ မိခင္ဘယ္ေလာက္အေရးၾကီးသလဲ သိေစခ်င္လုိ႔ပါ။
-ကုိယ္၀န္ဖ်က္ခ်တာေတြမ်ား ကေလးက ၾကားလာခဲ့ရင္ အဲဒါဟာ မလိုခ်င္ဘဲ ကိုယ္၀န္ရသြားလို႔ လုပ္တာၿဖစ္ေၾကာင္း၊ အရမ္းအႏၱရာယ္မ်ားေၾကာင္း ရွင္းၿပေပးပါ။
-HIV ပုိးဆုိတာ ရွိတယ္၊ အၿပီးသတ္ကုသလို႔ မေပ်ာက္ကင္းႏုိင္ေပမယ့္ ေဆးနဲ႔ထိန္းထားလို႔ရၿပီး လူသက္တမ္းေစ့ ေနႏုိင္ၿပီ ဆုိတာေလး ရွင္းၿပႏုိင္ပါတယ္။
-အေရးၾကီးဆံုးကေတာ့ “မီးမီးရဲ႔ ဒီေနရာေတြကို လူစိမ္းတစ္ေယာက္ေယာက္၊ ဒါမွမဟုတ္လည္း လူရင္းထဲက၊ ေနာက္ဆံုး မိသားစု၀င္တစ္ေယာက္ေယာက္က ထိေတြ႔ကိုင္တြယ္တာမ်ိဳးရွိရင္ မလုပ္နဲ႔ေၿပာဖို႔၊ လူၾကီးကုိလာတုိင္ဖုိ႔” အသိေပးထားပါ။ အမွန္ဆုိ မီးမီးတင္မဟုတ္ဘူး၊ သားသားေတြပါ သတိထားရမယ့္ ၿပႆနာတစ္ခုလည္း ၿဖစ္ပါတယ္။
(စ) ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈ (Society & Culture)
-သားနဲ႔သမီးကုိ တန္းတူဆက္ဆံေပးပါ။ ေယာက်ာ္းေလးကို ေပးကစားၿပီး မိန္းကေလးက် ကန္႔သတ္တာမ်ိဳး မလုပ္ပါနဲ႔။
-လူေတြဟာ တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ မတူၾကဘူး။ တၿခားမေၿပာနဲ႔၊ ကုိယ့္လက္ေခ်ာင္းေတြေတာင္ အတုိအရွည္ မတူဘူးဆုိတာမ်ိဳး ဥပမာေတြနဲ႔ ၿမင္ေအာင္ေၿပာေပးပါ။ ၾကီးလာရင္ ၾကံဳလာမယ့္ ဘာသာ၊ လူမ်ိဳး၊ အသားအေရာင္၊ က်ားမ စတဲ့ကြဲၿပားမႈေတြအတြက္ အသင့္ၿဖစ္ေနေအာင္ပါ။
-မီဒီယာတခုခုကို သံုးတဲ့အခါ၊ ၾကည္႔တဲ့အခါ ကေလးနဲ႔ မသင့္ေတာ္တာေတြမ်ား ပါရင္ ကေလးကုိ ပိတ္ပင္ဖုိ႔ ၀န္မေလးပါနဲ႔၊ ကေလးကိုေတာ့ ဘာေၾကာင့္ ဒီလုိလုပ္ရေၾကာင္း ေသေသခ်ာခ်ာ အသိေပးရွင္းၿပပါ။
ဘယ္ေလာက္ငယ္တယ္ေၿပာေၿပာ၊ ကေလးေတြက အၿမဲသင္ယူေနၾကတာပါ။ သူတို႔သိခ်င္တာေတြ လူၾကီးေတြကုိ လိုက္ေမးမယ္။ ဒီအခါ မသိဘူး၊ မေၿပာဘူး၊ ဘူးခံၿငင္းတာထက္ ေရေရရာရာ ၿပန္ေၿဖေပးႏုိင္ရင္ ေကာင္းပါမယ္။ ။
လူပ်ိဳေဖာ္၊ အပ်ိဳေဖာ္၀င္တယ္ဆုိတာဟာ ေနာင္တစ္ခ်ိန္မွာ လိင္မႈဆုိင္ရာအရ လူၾကီးတစ္ေယာက္ရယ္လုိ႔ ၿဖစ္လာေအာင္ ၿပင္ဆင္တဲ့အခ်ိန္ဆုိရင္
ခုလိုအရြယ္ေလးေတြကေတာ့ လူပ်ိဳေဖာ္၊ အပ်ိဳေဖာ္၀င္လာတဲ့အခါ ၾကံဳလာရမယ့္ စိတ္ပုိင္း၊ ရုပ္ပိုင္း၊ လူမႈေရးပိုင္းဆုိင္ရာ အေၿပာင္းအလဲမ်ားအတြက္ ၾကိဳတင္ၿပင္ဆင္တဲ့ကာလ ၿဖစ္ပါတယ္။
ဘယ္အရာမဆုိေပါ့ေလ Foundation ခိုင္ေအာင္ အရင္လုပ္တာ အေကာင္းဆံုးပါပဲ။ ဒီအရြယ္မွာ အေၿခခံေကာင္းလိုက္ရင္ ေနာက္တစ္ဆင့္ အသိပညာေပးတဲ့အခါ၊ သူတုိ႔ကုိ စကားေၿပာတဲ့အခါမွာ အမ်ားၾကီးအဆင္ေခ်ာလာပါလိမ့္မယ္။
၃။ အပ်ိဳေဖာ္၊ လူပ်ိဳေဖာ္အရြယ္ ကေလးေတြကို ဘာေတြေၿပာၿပဖို႔ လိုမလဲ
(က) ကိုယ္ခႏၶာဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ (Human Development)
-ဒီအခ်ိန္မွာ ၿဖစ္လာတဲ့ ရုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာေၿပာင္းလဲမႈေတြအေၾကာင္း ေၿပာၿပပါ။ လူတုိင္းၾကံဳရတဲ့ သဘာ၀ၿဖစ္စဥ္မို႔ ဒီအတြက္ ရွက္စရာမလိုေၾကာင္းေၿပာပါ။ မပါမၿဖစ္ကေတာ့ ေယာက်ာ္းေလးမွာ သုက္ထြက္လာမယ္။ မိန္းကေလးကေတာ့ ရာသီလာမယ္။ ဒီအေၾကာင္းကေတာ့ ေသခ်ာရွင္းၿပရပါမယ္။
-ေယာက်ာ္းေလးတစ္ေယာက္ သုက္ထြက္ၿပီဆုိတာ အကယ္၍မ်ား မိန္းကေလးတစ္ေယာက္နဲ႔ လိင္ဆက္ဆံမႈရွိခဲ့ရင္ အဲဒီမိန္းကေလးကုိ ကုိယ္၀န္ရသြားေစႏုိင္ၿပီ ဆုိတဲ့အဓိပၸါယ္ပါ။ ဒါကို သိပါေစ။ Wet dream လို႔ေၿပာရမယ့္ အိပ္ေနတုန္း သုက္ထြက္တာဟာ ၿဖစ္ေလ့ရွိတဲ့ကိစၥ ဆုိတာေလးလည္း ေၿပာေပးပါ။ မဟုတ္ရင္ ေရာဂါလုိ႔ ထင္တတ္ၾကပါတယ္။
-မိန္းကေလးတစ္ေယာက္ ရာသီေပၚေနၿပီဆုိတာဟာလည္း အကယ္၍မ်ား ေယာက်ာ္းေလးတစ္ေယာက္နဲ႔ အတူေနမိရင္ ကိုယ္၀န္ရသြားႏုိင္ၿပီဆုိတဲ့အဓိပၸါယ္ၿဖစ္ေၾကာင္း ေၿပာၿပပါ။
အေသးစိတ္ကို ဒီလိုရွင္းၿပလို႔ရပါတယ္။ အပ်ိဳၿဖစ္လာၿပီဆုိရင္ သူ႔ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ တစ္လကိုတစ္ၾကိမ္ မမ်ိဳးဥဆုိတာ ေၾကြပါမယ္။ အဲဒါ ေသြးဆံုးတဲ့အရြယ္ထိပါ။ အဲဒီမမ်ိဳးဥေလးက ဘာအတြက္ေၾကြရလဲဆုိရင္ လိင္ဆက္ဆံလိုက္တဲ့အခါ ေယာက်ာ္းဆီက သုက္ေကာင္ေတြ၀င္လာလို႔ရွိရင္ အဲဒီသုက္ေကာင္နဲ႔ေပါင္းစပ္ၿပီး မ်ိဳးေအာင္ဖုိ႔ ၿဖစ္ပါတယ္၊ အဲဒီအခါ ကုိယ္၀န္ရသြားပါလိ့မ္မယ္။
အဲဒီလိုမဟုတ္ဘဲ အပ်ိဳေလးမို႔ ဘာသုက္ေကာင္မွ ၀င္မလာဘူးဆိုရင္ အဲဒီမမ်ိဳးဥေလးက ေသသြားပါတယ္။ အဲ့လိုေသသြားတဲ့မမ်ိဳးဥေလး ေအာက္ကုိဆင္းလာတာကို ရာသီလာတယ္ လို႔ေခၚတာပါ။
ခုနကလုိ လိင္ဆက္ဆံမႈရွိခဲ့လို႔ မမ်ိဳးဥေလးက သုက္ေကာင္နဲ႔ေပါင္းခြင့္ရလိုက္ရင္ေတာ့ သူက ေသစရာ မလုိေတာ့ဘူး၊ ဒီအခါ ေအာက္ကုိလည္း ဘာမွဆင္းမလာေတာ့တဲ့အတြက္ မိန္းကေလးဟာ ရာသီထိန္သြားပါမယ္၊ ဒါေၾကာင့္ အားလံုးသိထားၾကသလို၊ ရာသီထိန္ရင္ ကုိယ္၀န္ရႏုိင္တယ္ ဆုိတာ အဲဒီသေဘာပါပဲ။
-အပ်ိဳေဖာ္ေစာေစာ၀င္တာမ်ိဳး ရွိတတ္ပါတယ္။ အထူးသၿဖင့္ မိန္းကေလးေတြမွာဆို အဲဒါက ေတာ္ေတာ္ၿပႆနာရွိပါတယ္။ သူငယ္ခ်င္းအားလံုးက မေၿပာင္းလဲေသးတဲ့အခ်ိန္မွာ သူတစ္ေယာက္တည္း ရင္သားေတြ၊ တင္ပါးေတြဖြံ႔ၿဖိဳးလာမယ္၊ လူေကာင္ၾကီးလာမယ္ဆုိရင္ အဲဒါက ကေလးရဲ႔စိတ္ကုိ ေတာ္ေတာ္ထိခုိက္ေစပါတယ္။ ဒီၾကားထဲ ေယာက်ာ္းေလးေတြက ေလွာင္ၾကေၿပာင္ၾကဦးမွာကုိး။
ေနာက္ၿပီး တခ်ိဳ႔က ရင္သား၊ တင္ပါးေတြ သူမ်ားထက္ ပုိဖြံ႔ၿဖိဳးတယ္၊ တခ်ိဳ႔က သူမ်ားထက္ သိသိသာသာ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈနည္းတယ္။ အဲဒါေတြကလည္း မိန္းကေလးေတြမွာ ရွက္စိတ္ကုိ ၿဖစ္ေစပါတယ္။
လုပ္ႏုိင္တာကေတာ့ လူေတြဟာ တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ မတူႏုိင္ၾကဘူး၊ ေမာ္ဒယ္နဲ႔တူမွလွတာမဟုတ္ဘူး၊ ကုိယ္နဲ႔သင့္ေတာ္ေအာင္၊ လုိက္ဖက္ေအာင္ ၀တ္စားဆင္ယင္တတ္တဲ့သူတုိင္း လွတာပဲ ဆုိတာမ်ိဳး ေၿပာေပးပါ။ ၿပီးေတာ့ လူတစ္ေယာက္ရဲ႔တန္ဖုိးကုိ သူ႔ရဲ႔ပံုပန္းသြင္ၿပင္က ဆံုးၿဖတ္တာမဟုတ္ဘဲ အရည္အခ်င္းကသာ ပိုအေရးၾကီးေၾကာင္းကို မလွေပမယ့္ ကမာၻေက်ာ္ေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ဥပမာေပးၿပီး ေၿပာၿပပါ။
-ေယာက်ာ္းေလးေတြမွာေတာ့ သူတုိ႔စိတ္ပူတတ္တာ လိင္တံရဲ႔အရြယ္အစားေပါ့။ သူမ်ားေလာက္ ရွိမေနဘူးဆိုရင္ သူတုိ႔က စိတ္ပူၾကတယ္၊ အဲဒါ ဘာမ်ားထိခိုက္မႈ ရွိမလဲေပါ့။ ဒီလုိပဲကြာၿခားမႈရွိတယ္၊ ဒါဟာ ကေလးရမရ၊ အိမ္ေထာင္ေရးအဆင္ေၿပမေၿပနဲ႔ သက္ဆုိင္မႈမရွိဘူးဆုိတာ ေၿပာၿပေပးပါ။
(ခ) ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရး (Relationship)
-ဒီအရြယ္မွာ လိုလာတာက သူတုိ႔ေတြ မိဘအေပၚမွာ ပြင့္လင္းမႈရွိဖုိ႔ပါပဲ။ သူငယ္ခ်င္းေပါင္း ေပါင္းသင့္ရင္လည္း ေပါင္းရမယ္။ နားလည္ေပးရမယ္။ အရမ္းခ်ဳပ္ခ်ယ္လို႔ မၿဖစ္ပါဘူး။ ကေလးက အမွားတခုခု လုပ္လာရင္ အၿပစ္တင္တတ္တဲ့အက်င့္ကို လံုး၀မလုပ္မိဖုိ႔ လိုပါတယ္။
-သူငယ္ခ်င္းအေရြးမမွားဖုိ႔ အေရးၾကီးေၾကာင္း သိပါေစ။ သူတို႔သူငယ္ခ်င္းေတြကိုလည္း သိေနေအာင္လုပ္ပါ။ ဘယ္သူငယ္ခ်င္းက ဘယ္လုိစိတ္ဓါတ္ရွိေၾကာင္း ကုိယ္တုိင္လည္း အကဲခတ္ပါ။ ကေလးနဲ႔လည္း စကားေၿပာၾကည္႔ရင္း သူ႔အၿမင္ကုိလည္း နားေထာင္ပါ။
-သတိၿပဳရမွာကေတာ့ အခ်စ္ေရးကိစၥပါပဲ။ ဒီအရြယ္မွာ Romantic ၿဖစ္တာကို သိပ္ရင္ခုန္တတ္လာၿပီမဟုတ္လား။ သစ္ရြက္လႈပ္ရင္ေတာင္ ရင္ခုန္တတ္တဲ့အရြယ္ဆုိၿပီး ေၿပာၾကေသးတယ္ေလ။ ဒီလိုသဘာ၀ေလးေတြကို နားလည္ေပးဖို႔ လိုပါမယ္။
(ဂ) ကုိယ္ရည္ကိုယ္ေသြး (Personal skill)
-ဒီအရြယ္ဟာ အေပါင္းအသင္းစံုစၿပဳလာတဲ့အရြယ္ပါ။ ဒီအေနအထားမွာ ဆက္သြယ္ေၿပာဆုိတတ္ဖို႔ (Communication skill) အေရးၾကီးလာပါတယ္။ သူမ်ားေၿပာသမွ် ေခါင္းၿငိမ့္ေနဖုိ႔ မလိုသလို၊ တစ္ဖက္သားကို နားလည္မေပးဘဲ ကုိယ္လုိခ်င္တာတစ္ခုတည္း သိေနလုိ႔လည္း မရေသးပါဘူး။ ၿငင္းဆုိတတ္ရမယ္။ ဆံုးၿဖတ္ခ်က္ခုိင္မာရမယ္။ ညွိႏိႈင္းတတ္ရမယ္။ ဒါေတြကို ေလ့က်င့္ပ်ိဳးေထာင္ေပးပါ။ အမွားလုပ္မိခဲ့ရင္လည္း အၿပစ္မတင္ဘဲ သူ႔ကိုအေၿဖရွာခုိင္းပါ။
-ေနာက္တစ္ခု အေရးၾကီးတာက အကူအညီေတာင္းတတ္ဖုိ႔။ အမ်ားအားၿဖင့္ ဒီအရြယ္ေတြဟာ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ အထင္သိပ္ၾကီးတတ္တယ္၊ ငါလုပ္ႏုိင္တယ္၊ ငါလူၾကီးၿဖစ္ၿပီ ဒီလိုမာန္ေလးေတြ ရွိတတ္တယ္။ သူတစ္ပါးဆီ လိုအပ္လုိ႔ အကူအညီေတာင္းတယ္ဆုိတာ ရွက္စရာမဟုတ္မွန္း ေပးသိပါ။ ေနာက္ပိုင္းဆက္ေၿပာမယ့္ လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာ အၿမတ္ထုတ္မႈေတြမွာ အဲဒီလို ထုတ္ေဖာ္အကူအညီေတာင္းတတ္ၿခင္းက အေရးပါလာပါလိမ့္မယ္။
(ဃ) လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာ အၿပဳအမူ (Sexual behavior)
ဒီအပုိင္းကေတာ့ ၿမန္မာမိဘ၊ ၿမန္မာဆရာေတြအတြက္ အခက္ဆံုးအပုိင္းလို႔ ေၿပာရပါလိမ့္မယ္။
-ဒီအရြယ္မွာ တစ္ကုိယ္တည္းလိင္စိတ္ေၿဖတာ၊ လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာဓါတ္ပံုေတြ၊ ဗီဒီယိုေတြကုိ စိတ္၀င္စားလာတာ၊ ဒါေတြ လုပ္လာေတာ့မယ့္အရြယ္ ၿဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားအားၿဖင့္ေတာ့ မိဘေတြက ဒါေတြကုိ သိသာသိေစ၊ မၿမင္ေစနဲ႔ သေဘာပဲ ထားထားတတ္ၾကတယ္။ ဘယ္မိဘကမွ ဒါကို ဖြင့္မေၿပာၾကပါဘူး။
-ေယာက်ာ္းေလးအမ်ားစုကေတာ့ အဲဒီလုိလုပ္ရင္ က်န္းမာေရးထိခုိက္ႏုိင္သလား ဆုိတာ သိပ္သိခ်င္တတ္ၾကပါတယ္။ ပံုမွန္အားၿဖင့္ေတာ့ ဒါဟာ ၿဖစ္ရုိးၿဖစ္စဥ္ကိစၥတစ္ခုပါပဲ။ က်န္းမာေရးကိုလည္း ထိခုိက္မႈ မရွိႏုိင္ပါဘူး။ ဘယ္ႏွၾကိမ္ထက္မ်ားရင္ မေကာင္းဘူးရယ္လုိ႔ တိတိက်က် မေၿပာႏုိင္ေပမယ့္ အဲဒီကိစၥက ကုိယ့္ရဲ႔တၿခားအလုပ္ေတြ၊ ေက်ာင္းစာေတြမွာ အာရံုမစုိက္ႏုိင္ေတာ့ေလာက္ေအာင္ ၿဖစ္ေနၿပီဆိုရင္ေတာ့ ဆင္ၿခင္ရေတာ့မယ္ဆုိတာကို သိထားဖို႔လိုပါတယ္။
-မိန္းကေလးေတြမွာေတာ့ ရည္းစားထားတာ၊ စိတ္ကူးယဥ္တာေတြ ၿဖစ္လာမယ္။ ရည္းစားမထားဖို႔ မိဘေရာ၊ ဆရာပါ ဘယ္လုိတားတား၊ ထားတဲ့လူက ထားၾကတာပဲ။ ဒါေၾကာင့္ အတင္းပိတ္ပင္တဲ့နည္းထက္ သူတုိ႔ကုိယ္တုိင္ နားလည္ေအာင္ ေၿပာၿပေပးတာက ပုိထိေရာက္ပါမယ္။
-“စာသင္ရမယ့္အရြယ္မွာ ေကာင္ေလးေတြကို အာရံုစိုက္ေနခဲ့မယ္ဆုိရင္္ ငါ ခုလို အေမရိကနု္သမၼတကေတာ္ ၿဖစ္ေနမွာ မဟုတ္ဘူး” ဆိုတဲ့ မစ္ရွယ္အုိဘားမားရဲ႔ စကားလို မွတ္သားစရာေကာင္းတဲ့ အဆုိအမိန္႔ေတြ ေၿပာၿပေပးပါ။ ထက္ၿမက္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႔အေၾကာင္းေတြနဲ႔ ရင္းႏွီးေနေစၿခင္းအားၿဖင့္ သမီးမိန္းကေလးေတြရဲ႔ ဆင္ၿခင္ႏုိင္စြမ္း၊ ဆံုးၿဖတ္ႏုိင္စြမ္းကုိ ၿမွင့္တင္ေပးပါ။
ဒီအရြယ္ဟာ ဘယ္လိုမွ အိမ္ေထာင္က်၊ ကုိယ္၀န္ေဆာင္ဖုိ႔ မၿဖစ္သင့္တဲ့အရြယ္ၿဖစ္ေၾကာင္း၊ အဲဒီလိုသာ ၿဖစ္သြားခဲ့ရင္ ကုိယ့္ရဲ႔ေရွ႔ေရးအတြက္ တက္လမ္းကို ကုိယ့္ဘာသာကုိယ္ ပိတ္လိုက္တာပဲ ဆုိတာမ်ိဳး ေၿပာၿပေပးပါ။
-မၿဖစ္မေန သတိထားရမွာကေတာ့ လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာ အၿမတ္ထုတ္မႈေတြပါပဲ။ အထူးသၿဖင့္ မိန္းကေလးေတြပါ။ အ၀တ္အစားလဲေနတုန္း ဓါတ္ပံု၊ ဗီဒီယိုခုိးအရုိက္ခံရမယ္၊ ၿပီးရင္ ဒါကိုၿပၿပီး ၿခိမ္းေၿခာက္အၾကပ္ကုိင္မယ္။ ေသာက္မယ့္အေအးထဲမွာ ေဆးခပ္မယ္။ Date rape လို႔ေခၚတဲ့ ရည္းစားၿဖစ္သူက Romantic ဆန္ဆန္ေလးေတြ လုပ္ၿပၿပီး စြဲေဆာင္ရင္း၊ ေဆး ဒါမွမဟုတ္ အရက္ေတြမူးေအာင္လုပ္ၿပီး ကာမရယူသြားမယ္၊ ဒါေတြကို သိထားၿပီး ေရွာင္ႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ ေၿပာၿပထားရပါလိမ့္မယ္။ လူမႈကြန္ရက္ကို အရမ္းအသံုးၿပဳလာၾကတဲ့ေခတ္ၾကီးမွာ ဒီေဖ့စ္ဘြတ္ေၾကာင့္ ဘယ္လိုဒုကၡၿဖစ္ႏုိင္တယ္ဆုိတာေလးလည္း သိထားေစခ်င္ပါတယ္။
လက္နဲ႔ုပုတ္တာ၊ ကုိင္တာ၊ ႏႈတ္နဲ႔ေစာ္ကားတာ၊ မဖြယ္မရာ ဓါတ္ပံုေတြၿပတာ၊ စတာေတြဟာ ၿပစ္မႈေၿမာက္ေၾကာင္း၊ တုိင္လုိ႔ရေၾကာင္း သိထားဖုိ႔လိုပါတယ္။
(င) လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာ က်န္းမာေရး (Sexual Health)
-အပ်ိဳေဖာ္၀င္စအရြယ္ေတြမွာ အၿဖဴရည္ဆင္းတတ္ပါတယ္။ စိတ္ပူစရာမလိုပါဘူး။ တစ္ကုိယ္ရည္သန္႔ရွင္းေရးကုိေတာ့ ဂရုစိုက္ေပးဖုိ႔ လိုပါလိမ့္မယ္။
-ဒီအရြယ္မိန္းကေလးေတြဆုိရင္ ေငြေၾကးတတ္ႏုိင္မယ္ဆုိ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ကာကြယ္ေဆး ထုိးထားလို႔ရပါတယ္။ ၉ႏွစ္ကေန ၁၄ႏွစ္အထိဆုိ (၂)ၾကိမ္၊ ၁၅ႏွစ္အထက္ဆုိ (၃)ၾကိမ္ ထုိးရပါမယ္။ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာဆုိတာက လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္တဲ့ HPV ပိုးေၾကာင့္ အဓိကၿဖစ္တာပါ။ ခုေနာက္ပိုင္း အင္မတန္အၿဖစ္မ်ားလာတဲ့ ေရာဂါတစ္မ်ိဳးပါ။ အဲဒီလုိ ကာကြယ္ေဆးထုိးတာအၿပင္ ငယ္ငယ္ရြယ္ရြယ္နဲ႔ လိင္ဆက္ဆံတာဟာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာၿဖစ္ဖုိ႔ တြန္းအားေပးတဲ့အခ်က္တစ္ခ်က္ ဆုိတာ ေပးသိပါ။
-ရုပ္ရွင္ေတြထဲမွာ မင္းသားနဲ႔မင္းသမီးမွားတ့ဲအခန္းကို ဥပမာေပးရင္း ဒီလိုမွားသြားမယ္ဆုိရင္ မိန္းကေလးတစ္ေယာက္မွာ ကုိယ္၀န္လည္း ရသြားႏုိင္သလို၊ HIV ပိုးလို ေရာဂါမ်ိဳးေတြလည္း ကူးစက္ခံရႏုိင္ေၾကာင္း ေၿပာၿပေပးပါ။
(စ) ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈ (Society & Culture)
-သူမ်ားလုပ္တုိင္း လိုက္လုပ္စရာ မလိုဘူးဆုိတာမ်ိဳး ခံယူတတ္ေအာင္ ေၿပာၿပေပးပါ။ တကယ္ေတာ့ Looking good ဆိုတာ သူမ်ားအၾကပ္၀တ္၊ အတုိအၿပတ္၀တ္လို႔ ကိုယ္လိုက္၀တ္တာမ်ိဳးမဟုတ္ဘဲ ကုိယ့္အသားအရည္၊ ခႏၶာကိုယ္အခ်ိဳးအစားနဲ႔ လိုက္ဖက္တဲ့ ၀တ္စားဆင္ယင္မႈမ်ိဳးကို ေခၚတာ ၿဖစ္တဲ့အေၾကာင္း သိပါေစ။
-သားနဲ႔သမီးအေပၚ အတူတူေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ထားပါ၊ သားကုိေတာ့ ေနာင္တစ္ခ်ိန္ မိသားစုကို ဦးေဆာင္မယ့္သူ၊ သမီးကေတာ့ ေယာက်ာ္းယူၿပီး ေယာင္ေနာက္ဆံထံုးပါ ဆုိတာမ်ိဳး မၿပဳမူမိပါေစနဲ႔။ သားကိုလည္း မိန္းကေလးမ်ားကို ေလးစားတန္ဖုိးထားတတ္သူအၿဖစ္၊ သမီးကုိလည္း ေယာက်ာ္းေလးမ်ားကို ေလးစားတတ္သူအၿဖစ္ ၿပဳစုပ်ိဳးေထာင္ေပးပါ။
-က်ားမခြဲၿခားဆက္ဆံမႈမ်ားရဲ႔ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳးေတြကို နားလည္ေအာင္ ရွင္းၿပပါ။ သားေယာက်ာ္းေလးအေနနဲ႔ မင္းက ေယာက်ာ္းၿဖစ္ၿပီး ရန္မၿဖစ္ရဲဘူးလား၊ ေဆးလိပ္မေသာက္တတ္ဘူးလား ဆုိတဲ့ ရြယ္တူေတြရဲ႔ ဖိအားကို လြန္ဆန္ႏုိင္ဖုိ႔၊ သမီးမိန္းကေလးကလည္း မိန္းမဆုိတာ နိမ့္က်ပါတယ္ ဆုိတဲ့ အၿမင္မ်ိဳးေတြကေန ေဖာက္ထြက္ႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ေပါ့။
-မတူတာ အၿပတ္ရွင္းရမွာ မဟုတ္ဘဲ ပူးေပါင္းရမွာ ဆိုတာကို နားလည္ေအာင္ ေၿပာၿပပါ။ တီး၀ုိင္းတစ္၀ုိင္းမွာ ဂစ္တာသမားေတြခ်ည္း ရွိလို႔မရသလို၊ ေဘာလံုးအသင္းမွာလည္း တုိက္စစ္မွဴးေတြခ်ည္း ၿဖစ္ေနလို႔ မရပါဘူး။ တကယ္ေတာ့ Band တစ္ခု၊ ေဘာလံုးအသင္းတစ္သင္းေအာင္ၿမင္တယ္ဆုိတာ မတူညီသူေတြကို အေကာင္းဆံုးေပါင္းစပ္ထားႏုိင္လို႔ပါပဲ။
-သူတို႔အသံုးၿပဳေနတဲ့ မီဒီယာေတြမွာ အသက္နဲ႔မသင့္ေတာ္ေသးတာ ပါလာရင္ မိဘက တားဆီးေပးရပါမယ္။ အရြယ္နဲ႔မသင့္ေတာ္ေသးလို႔ လုပ္ရေၾကာင္း ရွင္းၿပေပါ့။
မိန္းကေလးေတြကုိေတာ့ ရုပ္ရွင္ေတြထဲက ရုိမန္းတစ္ေတြကို အားက်ၿပီး အခ်စ္ကို မကုိးကြယ္မိဖုိ႔ ေၿပာၿပေပးရမယ္။ ေယာက်ာ္းေလးေတြကို Porn movies ေတြ မၾကည္႔ဖုိ႔ကေတာ့ ဘယ္လုိမွ တားဆီးလို႔ မရႏုိင္ေလာက္ဘူး။ ဒီေတာ့ အဲဒါေတြေၾကာင့္ ကုိယ့္ရ႔ဲပညာေရးနဲ႔ ေန႔စဥ္ဘ၀မွာ ထိခုိက္မႈရွိမလာေအာင္ပဲ အသိေပးရမယ္ ထင္ပါတယ္။
၄။ အသက္(၁၆)ႏွစ္ေနာက္ပုိင္း လူငယ္ေတြကို ဘာေတြေၿပာၿပဖို႔ လိုမလဲ
ဒီအရြယ္ကေတာ့ လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာအရ လူၾကီးတစ္ေယာက္ၿဖစ္ၿပီလို႔ ေၿပာလို႔ရပါၿပီ။ ခႏၶာကိုယ္ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈေတြနဲ႔လည္း အသားက်သြားၿပီ၊ ထုိက္သင့္တဲ့ ဗဟုသုတလည္း ရွိေနၿပီေပါ့။ ေနာက္ၿပီး သူတို႔သိခ်င္တာ ေမးတတ္၊ အေၿဖရွာတတ္တဲ့အရြယ္လည္း ေရာက္ပါၿပီ။ ဒါေၾကာင့္ လိုအပ္တာက သင့္ေတာ္တဲ့ ထိန္းေက်ာင္းေပးမႈပါပဲ။
(က) ကိုယ္ခႏၶာဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ (Human Development)
-မမ်ိဳးဥေၾကြလို႔ သုက္ပိုးနဲ႔မေတြ႔လိုက္ရရင္ အဲဒီမမ်ိဳးဥေလးကေသသြားၿပီး ေသြးအၿဖစ္နဲ႔ဆင္းလာတာကို ရာသီလာတယ္ေခၚမွန္း သူတို႔သိသြားပါၿပီ။ ခုထပ္ေၿပာၿပလို႔ရတာက မမ်ိဳးဥက ဘယ္ရက္ေတြမွာ ေၾကြတတ္လဲ ဆုိတာပါ။ ေၿပာရတာ နည္းနည္းရႈပ္ေထြးပါတယ္။ အၾကမ္းမွတ္လို႔ရတာကေတာ့ (၂၈)ရက္တစ္ခါ ရာသီလာတဲ့ မိန္းကေလးေတြမွာ ရာသီစလာၿပီး(၇)ရက္၊ ရာသီမလာခင္(၇)ရက္၊ အဲဒီရက္ေတြမွာ မမ်ိဳးဥမေၾကြတတ္ဘူး၊ ၾကား(၁၄)ရက္မွာ ေၾကြတတ္ပါတယ္။ အဲဒီရက္ေတြမွာ အမ်ိဳးသမီးဟာ အကာအကြယ္မဲ့ လိင္ဆက္ဆံမႈရွိလာခဲ့ရင္ ကုိယ္၀န္ရသြားႏုိင္ပါတယ္။ ဒီေလာက္ ရွင္းၿပေပးရင္ အဆင္ေၿပပါတယ္။
-ရာသီလာတဲ့ရက္ေတြမွာ တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ တံု႔ၿပန္မႈခ်င္းမတူၾကဘူး။ တခ်ိဳ႔ဆို အိပ္ရာထဲလွဲေနရေလာက္တဲ့အထိ ကိုက္ခဲနာက်င္တတ္ၾကတယ္။ ဒါဟာ ေရာဂါၿဖစ္တာမဟုတ္ဘူး ဆုိတာေလး သိဖုိ႔ရယ္၊ အဲ့လိုရက္ေတြမွာ အေရးၾကီးကိစၥေတြကို ေရွာင္ၿပီး အလုပ္လုပ္တတ္ဖုိ႔ရယ္၊ ဒါေတြေၿပာၿပထားဖို႔ေတာ့ လိုမယ္။
-အိမ္ေထာင္ေရးၿပႆနာတခ်ိဳ႔အေၾကာင္း ရွင္းၿပလုိ႔ရပါတယ္။ လိင္ဆက္ဆံခ်င္စိတ္ ကုန္ခန္းတာ၊ ပန္းေသပန္းညွိဳးၿဖစ္တာ၊ သုက္ေကာင္ေရမၿပည္႔လုိ႔ ကေလးမရႏုိင္တာ၊ မိန္းကေလးဘက္မွာ သားအိမ္ၿပႆနာတခုခု ရွိလုိ႔ ကုိယ္၀န္မေဆာင္ႏုိင္တာ၊ ဒါမ်ိဳးေတြ ဗဟုသုတေၿပာၿပလို႔ရပါတယ္။
(ခ) ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရး (Relationship)
-မိသားစုအေပၚ ပြင့္လင္းမႈရွိပါေစ။ တက္မယ့္တကၠသိုလ္၊ ေရြးခ်ယ္မယ့္ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းအလုပ္၊ ဒါေတြမွာ သူ႔ဆႏၵကို ေလးစားေပးပါ။ အမ်ားအားၿဖင့္ ဒီအရြယ္ဟာ မိဘနဲ႔အဆင္မေၿပတတ္တဲ့ အရြယ္ေပါ့။ ဘာလို႔ဆုိေတာ့ လူငယ္ၿဖစ္ၿပီဆုိၿပီး ေၿမာက္ၾကြေၿမာက္ၾကြၿဖစ္လာၿပီ၊ ခ်ဳပ္ခ်ယ္တာ မခံခ်င္ေတာ့ဘူး၊ ကေလးလို စိတ္ပူေနတာ၊ အကုန္လိုက္လုပ္ေပးေနတာမ်ိဳးေတြ မလုိခ်င္ေတာ့ဘူး။ ေနာက္ၿပီး ဆရာလုပ္တာ၊ အမိန္႔ေပးသလိုေၿပာတာမ်ိဳးဆို မွန္ေနရင္ေတာင္ နားမေထာင္ခ်င္ၾကဘူး၊ တမင္အရြဲ႔တုိက္ပစ္တာ။ ဒါေၾကာင့္ သူတို႔အေပၚ ရင္းရင္းႏွီးႏွီး ဆက္ဆံၿပီး နားလည္ေပးဖုိ႔ လိုတယ္။
-အခ်စ္ဦးဟာ အရူးအမူးၿဖစ္တတ္ေၾကာင္း၊ ကုိယ္ခ်စ္တုိင္းလည္း အၿမဲတမ္းၿပန္ခ်စ္ခံရဖုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္လို႔မရေၾကာင္း ေၿပာထားပါ။ အခ်စ္ဆုိတာ ဘ၀ရဲ႔အစိတ္အပိုင္းေလးတစ္ခုသာ ဆုိတာေတာ့ သိပါေစ။
အေရးၾကီးဆံုးကေတာ့ အခ်စ္ကုိမကုိးကြယ္မိဖို႔ပါ။ Love နဲ႔ sex ဟာ မတူပါဘူး။ ဆုိလိုတာက အခ်စ္ကိုသက္ေသၿပဖုိ႔အတြက္ အတူေနဖို႔ ခြင့္ၿပဳစရာ မလိုပါဘူး။ တူႏွစ္ကိုယ္တဲအိုပ်က္မွာ ေနရေနရ ဆုိတဲ့ ရုပ္ရွင္ေတြထဲက အခ်စ္မ်ိဳးဟာ အၿပင္မွာရွိဖို႔ ခဲယဥ္းပါတယ္။ ငယ္ငယ္ရြယ္ရြယ္နဲ႔ ဆယ္ေက်ာ္သက္ဘ၀မွာ ၿပင္ဆင္မႈမရွိဘဲ အိမ္ေထာင္က်သြားတဲ့သူေတြဟာ ဘ၀တုိးတက္ေရးအတြက္ ၾကိဳးစားဖုိ႔ခက္သြားသလို၊ အိမ္ေထာင္ပ်က္ဖုိ႔လည္း အင္မတန္လြယ္တယ္ဆုိတာ နားလည္ေအာင္ ရွင္းၿပပါ။
(ဂ) ကုိယ္ရည္ကိုယ္ေသြး (Personal skill)
-လိင္ဆက္ဆံမႈရွိမွ လူၾကီးၿဖစ္တာမဟုတ္ဘူးဆုိတာ ေကာင္းေကာင္းသေဘာေပါက္ထားပါေစ။ ဒါမွ အေပါင္းအသင္းရဲ႔ဖိအားကို လြန္ဆန္ႏုိင္မွာပါ။
-ဒီအရြယ္ဟာ ေနာင္တစ္ခ်ိန္ၿဖစ္လာမယ့္ ဘ၀ေအာင္ၿမင္မႈေတြအတြက္ အုတ္ၿမစ္ခ်တဲ့အခ်ိန္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ့္ကိုယ္ကုိယ္ထိန္းသိမ္းတတ္ေအာင္၊ စည္းကမ္းရွိေအာင္၊ ေငြေၾကးထိန္းသိမ္းတတ္ေအာင္၊ အေကာင္းၿမင္တတ္ေအာင္ ေလ့က်င့္ပ်ိဳးေထာင္ေပးဖုိ႔ လိုပါမယ္။
(ဃ) လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာ အၿပဳအမူ (Sexual behavior)
-HIV ပိုးဟာ ေရာဂါပိုးရွိသူနဲ႔ အကာအကြယ္မဲ့ လိင္ဆက္ဆံရာကတဆင့္ အဓိကကူးစက္ပါတယ္။ ကူးစက္ခံရၿပီး ႏွစ္အေတာ္ၾကာမွ ခုခံအားက်ဆင္းလာတဲ့ AIDS ေရာဂါအဆင့္ကုိ ေရာက္တာၿဖစ္လုိ႔ ဒီအတုိင္းၾကည္႔ရံုနဲ႔ ေရာဂါပုိးရွိမရွိ ဆုိတာ မသိႏုိင္ပါဘူး။ ေနာက္ၿပီး တစ္ၾကိမ္ဆက္ဆံမိလိုက္ရံုနဲ႔လည္း ကူးသြားႏုိင္ပါတယ္။
ဒီလိုမၿဖစ္ဖို႔အတြက္ ကြန္ဒံုးအသံုးၿပဳလုိ႔ ရပါတယ္။ ကြန္ဒံုးဆုိတာက လိင္ဆက္ဆံတဲ့အခါ အမ်ိဳးသားလိင္တံမွာ စြပ္တဲ့ အစြပ္ကုိ ေခၚတာ၊ အဲဒါကို လိင္ဆက္ဆံတဲ့အခါ အသံုးၿပဳလုိက္ရင္ လိင္အဂၤါခ်င္း ထိေတြ႔မႈမရွိေတာ့ဘဲ ေရာဂါကူးစက္ၿခင္းကို ကာကြယ္ေပးႏုိင္ေၾကာင္း ေပးသိပါ။
(င) လိင္ပုိင္းဆုိင္ရာ က်န္းမာေရး (Sexual Health)
-အေရးေပၚကုိယ္၀န္တားေဆးအေၾကာင္း ေၿပာၿပလုိ႔ရွိရင္ သူတို႔ရည္းစားနဲ႔ ကဲခ်င္တုိင္း ကဲခြင့္ေပးလိုက္တာလို႔ ၿမင္ၾကတယ္။ အမွန္ေတာ့ ဒီေဆးက ရည္းစားနဲ႔ လြန္လြန္က်ဴးက်ဴး ၿဖစ္သြားမွ ေသာက္ရတဲ့ ေဆးမဟုတ္ပါဘူး။ အလုိမတူဘဲ အဓမၼၿပဳက်င့္ခံလိုက္ရတဲ့အခါမ်ိဳးေတြမွာလည္း ကုိယ္၀န္မရေအာင္ တားေပးႏုိင္ပါတယ္။ ကုိယ္မၿဖစ္ရင္ေတာင္ ကုိယ့္လိုဗဟုသုတမရွိတဲ့ သူငယ္ခ်င္း၊ အေပါင္းအသင္းတစ္ေယာက္ကုိ ၿပန္အၾကံဥာဏ္ေပးႏုိင္ပါတယ္။
-တၿခားကာလတုိကိုယ္၀န္တားနည္းေတြလည္း သိထားရင္ေကာင္းပါတယ္။ ေနာက္ဆံုး ဒီအရြယ္နဲ႔ အိမ္ေထာင္က်သြားရင္၊ ေယာက်ာ္းေနာက္လိုက္ေၿပးသြားရင္ေတာင္ ကုိယ္၀န္မရေသးဘူးဆုိရင္ အမ်ားၾကီးေတာ္ပါေသးတယ္။
မေတာ္တဆ ကုိယ္၀န္ရသြားတာမ်ိဳး ရွိခဲ့ရင္ေတာ့ ကုိယ္၀န္ေသခ်ာအပ္ဖို႔၊ ကၽြမ္းက်င္သူနဲ႔ မီးဖြါးဖို႔၊ အေရးေပၚအေၿခအေနအတြက္ ၿပင္ဆင္ထားဖုိ႔၊ ဒါေတြ လိုပါလိမ့္မယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ ဆယ္ေက်ာ္သက္ကုိယ္၀န္ေဆာင္ (Teenage Pregnancy) ဟာ အႏၱရာယ္ပိုမ်ားလို႔ပါပဲ။
(စ) ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈ (Society & Culture)
ဒီအရြယ္မွာ အခက္ဆံုးအပိုင္းက ဒါလို႔ထင္ပါတယ္။ ခုလို Globalization ေခတ္မွာ ပိုဆုိးတယ္။ ေခတ္ကအရမ္းၿမန္လာေတာ့ မိဘေတြအေနနဲ႔ ေခတ္မီေအာင္၊ လူငယ္ေတြကို နားလည္ေပးႏုိင္ေအာင္ ေတာ္ေတာ္ကို ၾကိဳးစားရေတာ့မယ့္သေဘာ ရွိတယ္။
လူငယ္ဆုိတာ လြတ္လပ္ခ်င္တယ္၊ အေတြးအေခၚ၊ အယူအဆ၊ ဖက္ရွင္အသစ္အဆန္းကို သေဘာက်တယ္၊ စမ္းသပ္ခ်င္တယ္၊ တက္ၾကြတယ္၊ မၿဖစ္ဖူးေသးေတာ့ အေၾကာက္အလန္႔ မရွိဘူး၊ ပတ္၀န္းက်င္မွာ အာရံုစိုက္ခံခ်င္တယ္၊ သူမ်ားထက္ ထူးၿခားခ်င္တယ္၊ ထင္ေပၚခ်င္လာတယ္။
တစ္ဖက္မွာ ေစာင့္ၾကိဳေနတာက ပတ္၀န္းက်င္ရဲ႔ ေရွးရုိးစြဲအၿမင္နဲ႔ ေ၀ဖန္ကဲ့ရဲ႔မႈေတြ။ မိဘဆရာ လူၾကီးေတြနဲ႔ အၿမင္မတူေတာ့ဘူး။
အဲဒီလို မတူညီမႈေတြၾကားမွာ လြန္ဆြဲရင္း မေကာင္းတဲ့ပတ္၀န္းက်င္ရဲ႔ စြဲေဆာင္မႈေနာက္ကုိ ေကာက္ေကာက္ပါေအာင္ လုိက္သြားမိတတ္တယ္။
အေပါင္းအသင္းမွားမယ္။ မဆင္မၿခင္ေနထုိင္ရင္း ေရာဂါေတြကူးမယ္။ မလိုခ်င္ဘဲ ကုိယ္၀န္ရမယ္။ အရက္နဲ႔ မူးယစ္ေဆး၀ါးစြဲမယ္။
အဲဒီအတြက္ မိဘေတြအေနနဲ႔ လူငယ္ေတြရဲ႔စိတ္နဲ႔ သဘာ၀ကို နားလည္ေပးဖို႔လိုပါမယ္။ ကိုယ့္အလိုက်ပံုသြင္းတာထက္ သူတို႔အလိုက်တဲ့အတုိင္း ပံုေပၚလာေအာင္သာ ၀ုိင္းကူညီေပးလိုက္ပါ။ ။
ဒီေဆာင္းပါးရွည္ၾကီးရဲ႔ ေနာက္ဆံုးမက္ေဆ့ခ်္ ေပးလိုပါတယ္။
Youth is an opportunity to do something to become somebody in life.
လူငယ္ဆုိတာ ဘ၀မွာ တစ္စံုတစ္ေယာက္ၿဖစ္လာဖုိ႔အတြက္ တခုခုလုပ္ေနရမယ့္အခ်ိန္ေကာင္းပါပဲ။ အပ်ံသင္စ ယုိင္နဲ႔နဲ႔ငွက္ကေလးလို ခုမွေလာကၾကီးထဲကုိ ထဲထဲ၀င္၀င္ေရာက္လာတဲ့ လူငယ္ေတြမွာလည္း စိန္ေခၚမႈေတြက အမ်ားၾကီးပါ။ ၾကက္မၾကီးက ၾကက္ေပါက္စေလးေတြကုိ ကာကြယ္ေပးသလုိလည္း တစ္ခ်ိန္လံုး လုပ္ေပးေနလို႔ မရပါဘူး။
ဒါဆုိ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔လုပ္ႏုိင္တာ ဘာရွိလဲ
ဒီစိန္ေခၚမႈေတြၾကားကေန ေအာင္ၿမင္ေပ်ာ္ရႊင္တဲ့သူေတြ ၿဖစ္လာႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ လူငယ္ေတြမွာ ထုိက္သင့္တဲ့ အသိဥာဏ္နဲ႔ အရည္အေသြးေတြ ရွိေနေအာင္ပဲ ၿပဳစုပ်ိဳးေထာင္ေပးလုိ႔ရပါတယ္။
ဆရာလကာၤရည္ေက်ာ္ မၾကာခဏ ေၿပာေလ့ရွိပါတယ္
လူငယ္ေတြကို ခ်စ္တတ္မွ လူၾကီးပါတဲ့။
လူၾကီးၿဖစ္ေနတဲ့ လူၾကီးမင္းမ်ားအားလံုး လူၾကီးပီသၾကပါေစလို႔ ဆုေတာင္းေပးရင္း
ေလးစားစြာၿဖင့္
ေဒါက္တာၿဖိဳးသီဟ
